657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu, devlet memurlarının atanma, yükselme ve hizmet süreçlerini belirleyen temel düzenlemeleri içermektedir. 68. madde, memurların derece yükselmesi yapabilmesi için gereken şartları ve prosedürleri belirlemektedir.
Bu makalede, derece yükselmesinin temel koşulları, özel statüdeki kadrolara geçiş şartları, atama prosedürleri ve kazanılmış haklarla ilgili hususlar detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
Derece Yükselmesi Nedir?
Derece yükselmesi, kamu kurumlarında çalışan memurların belirli hizmet süreleri, performans kriterleri ve eğitim şartlarını sağladıklarında, bulundukları dereceden bir üst dereceye geçmelerini ifade eder. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre memurlar, her üç yılda bir derece yükselmesi hakkı kazanabilirler. Ancak bu süreç, kadro durumuna, disiplin cezası almamaya ve gerekli şartları taşımaya bağlıdır. Derece yükselmesi, memurun maaşına ve özlük haklarına olumlu yansır. Ayrıca belirli dereceleri tamamlayan memurlar, ek gösterge artışı gibi ek mali avantajlardan da faydalanabilirler.
Derece Yükselmesi ve Kademe Farkı
- Derece yükselmesi, memurun bulunduğu dereceden bir üst dereceye geçmesi anlamına gelir.
- Kademe ilerlemesi, memurun aynı derece içinde kademe kazanarak maaş artışı elde etmesidir.
- Kademe ilerlemesi belirli periyotlarda olurken, derece yükselmesi için bazı ek koşullar gereklidir.
Örnek:
- 9. derecenin 3. kademesinde bulunan bir memur, 8. dereceye terfi etmek için belirli süreler boyunca çalışmak ve şartları yerine getirmek zorundadır.
Derece Yükselmesi İçin Genel Şartlar
Üst Derecelerden Boş Kadro Bulunması
Derece yükselmesi yapılabilmesi için, üst derecelerde uygun bir kadronun bulunması zorunludur.
- Memurların doğrudan üst dereceye geçmesi mümkün değildir, ancak boş bir kadronun olması ve amirin uygun görmesi halinde terfi edilebilir.
- Kadro sınırlaması nedeniyle, bazı memurlar yükselmeleri için daha uzun süre beklemek zorunda kalabilir.
Derece İçinde Çalışma Süresi
Memurun, derece içinde en az 3 yıl ve derecenin 3. kademesinde en az 1 yıl bulunmuş olması gerekmektedir.
- Bu süre, memurun görevde deneyim kazanmasını sağlamak için belirlenmiştir.
- Süre şartı, memurların hizmette sürekliliğini koruyarak yükselmelerini amaçlar.
Kadronun Öngördüğü Niteliklerin Sağlanması
Memurun atanacağı üst derece için gerekli eğitim, deneyim ve mesleki kriterleri taşıması gerekmektedir.
- Özel uzmanlık gerektiren kadrolarda, belirli sertifikalar ve ek eğitimler aranabilir.
- Kurumların belirlediği şartlar yerine getirilmediğinde, memur derece yükselmesi yapamaz.
Özel Kadrolara Geçişte Derece Yükselmesi Şartları
Eğitim ve Sağlık Hizmetleri Hariç Özel Kadrolara Geçiş
Eğitim ve öğretim hizmetleri ile sağlık hizmetleri haricindeki sınıflarda, 1. 2. 3. ve 4. derece kadrolarına belirli koşulları taşıyan memurlar süre kaydı olmadan atanabilir.
Bu atamalar için aşağıdaki süre şartları aranır:
- 1. Dereceli kadrolar (ek göstergesi 5300 ve üzeri olanlar): En az 12 yıl hizmet süresi gerekir.
- 1. ve 2. Dereceli kadrolar (ek göstergesi 5300’den az olanlar): En az 10 yıl hizmet süresi gerekir.
- 3. ve 4. Dereceli kadrolar: En az 8 yıl hizmet süresi gerekir.
Dört yıldan az süreli yükseköğrenim görenler için bu sürelere iki yıl eklenir.
Bu düzenleme, belirli bir kıdeme ulaşmış ve yükseköğrenim görmüş memurların belirli kadrolara daha hızlı atanmasını sağlamaktadır.
Derece Yükselmesinde Hizmet Süresi Hesaplaması
Derece yükselmesinde memurun önceki görev süreleri dikkate alınır.
- Yasama organı üyeliği, belediye başkanlığı, il genel meclisi üyeliği gibi görevler, hizmet süresine dahil edilir.
- Özel sektörde veya serbest meslek alanında geçirilen sürelerin en fazla 6 yılı memuriyet hizmet süresine eklenebilir.
- Askerlik süresi de hesaplamaya dahil edilir.
Bu düzenleme, memurların daha önceki deneyimlerinin derece yükselmesine katkı sağlamasını amaçlamaktadır.
Cumhurbaşkanlığı Onayıyla Yapılan Atamalar ve Özel Şartlar
2018 yılında yapılan değişiklikle, Cumhurbaşkanı onayı ile yapılan atamalarda özel hizmet süresi şartları aranabilmektedir.
- Üst kademe yöneticisi sayılmayan daire başkanı ve eşdeğer kadrolara atanacaklar için hizmet süresi en az 5 yıl olarak belirlenmiştir.
- Devlet memurlarının kazanılmış hak aylık derecesi ve kademesi, bu hesaplamada esas alınmaktadır.
Bu düzenleme, üst kademe yönetici kadrolarında belirli bir deneyim standardı oluşturmayı hedeflemektedir.
Derece Yükselmesi İçin Onay Süreci
Derece yükselmesi, atamaya yetkili amirin onayı ile gerçekleşir.
- Müşterek kararla atanmış olan memurlar, ilgili bakan veya yetkili makamın onayı ile derece yükselmesi yapabilir.
- Üst kademe kadrolara atanan memurlar, kazanılmış hak ve emeklilik keseneğine esas aylık derecelerinin yükseltilmesi için ilave bir onaya tabi değildir.
Bu süreç, memurların yükselmelerinin yasal ve idari süreçlere uygun şekilde gerçekleşmesini sağlamaktadır.
Derece Yükselmesi ve Kazanılmış Haklar
Derece yükselmesi sonucunda memurun ek göstergesi ve maaşı artar.
- Ancak, atandıkları kadro aylıkları, başka bir göreve atanma halinde kazanılmış hak sayılmaz.
- Bu nedenle, üst dereceye yükselen memurların hakları belirli sınırlar içinde korunmaktadır.
Bu düzenleme, devlet memurlarının derece yükselmeleri sırasında adil ve objektif bir sistem oluşturmayı amaçlamaktadır.
Sonuç
657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 68. maddesi, devlet memurlarının kariyer planlamasını, atama ve terfi süreçlerini düzenleyen kritik bir hüküm olarak öne çıkmaktadır.
- Derece yükselmesi için belirli hizmet süresi, eğitim ve kadro şartlarının sağlanması gerekmektedir.
- Özel kadrolara geçiş için ek süre gereklilikleri ve hizmet süresi hesaplamaları dikkate alınmaktadır.
- Cumhurbaşkanlığı onayıyla yapılan atamalarda özel düzenlemeler bulunmaktadır.
Bu düzenlemeler, kamu yönetiminde liyakat esasına dayalı bir yükselme sistemini korumak ve kamu hizmetlerinin verimliliğini artırmak için getirilmiştir. Memurların kariyer basamaklarını belirli şartlar çerçevesinde ilerletmesini sağlayarak, devlet yönetiminde nitelikli ve deneyimli bir personel yapısının oluşturulması amaçlanmaktadır.
