TCK 36. Madde: Suça Teşebbüsten Gönüllü Vazgeçme
(1) Fail, suçun icra hareketlerinden gönüllü vazgeçer veya kendi çabalarıyla suçun tamamlanmasını veya neticenin gerçekleşmesini önlerse, teşebbüsten dolayı cezalandırılmaz; fakat tamam olan kısım esasen bir suç oluşturduğu takdirde, sadece o suça ait ceza ile cezalandırılır.
Ceza hukukunda suçun oluşabilmesi için failin suçu tamamlaması gerekir. Ancak bazı durumlarda fail, suçun icra hareketlerine başlamasına rağmen kendi isteğiyle bu hareketleri yarıda bırakabilir. Bu durum gönüllü vazgeçme olarak adlandırılır.
Türk Ceza Kanunu’nun 36. maddesi, gönüllü vazgeçmeyi düzenleyerek, failin kendi iradesiyle suçun tamamlanmasını önlemesi halinde teşebbüsten dolayı cezalandırılmayacağını belirtmektedir. Bu düzenleme, suç işlemeyi durduran kişiyi ödüllendiren, teşvik eden bir yaklaşım taşır.
Suça Teşebbüs ve Gönüllü Vazgeçme Arasındaki Fark
- Suça teşebbüs – TCK 35 : Fail elinde olmayan nedenlerle suçu tamamlayamaz.
- Gönüllü vazgeçme – TCK 36 : Fail kendi isteğiyle suçu tamamlamaktan vazgeçer veya neticenin gerçekleşmesini önler.
Bu ayrım, failin cezalandırılıp cezalandırılmayacağı noktasında büyük önem taşır.
TCK 36 Gönüllü Vazgeçmenin Şartları
Bir olayda gönüllü vazgeçmeden söz edilebilmesi için şu koşullar aranır:
Fail icra hareketlerine başlamış olmalıdır.
Yani hazırlık aşaması değil, suçun icrası söz konusu olmalıdır.
Vazgeçme gönüllü olmalıdır.
Fail dış bir engel nedeniyle değil, kendi iradesiyle suçu tamamlamaktan vazgeçmelidir.
Suçun tamamlanması veya neticenin gerçekleşmesi engellenmelidir.
Fail, ya fiili yarıda bırakmalı ya da doğabilecek sonucu kendi çabalarıyla önlemelidir.
TCK 36 Gönüllü Vazgeçmenin Sonuçları
- Fail, teşebbüsten dolayı cezalandırılmaz.
- Ancak, icra ettiği kısım başlı başına başka bir suç oluşturuyorsa bu suçtan sorumlu tutulur.
Örnekler:
- Fail mağduru öldürmek için bıçaklamaya başlamış fakat kendi isteğiyle devam etmemişse → öldürmeye teşebbüsten ceza almaz.
- Ancak attığı bıçak darbesi yaralamaya sebep olduysa → yalnızca kasten yaralama suçundan sorumlu tutulur.
Gönüllü Vazgeçmenin Amacı
Suça teşebbüs, failin işlemek istediği suça elverişli hareketlerle doğrudan başlaması ancak elinde olmayan nedenlerle fiili tamamlayamamasıdır. Bu durumda fail, suçu gerçekleştirmeye yönelik iradesini dışa yansıtmış ve icra hareketlerine girişmiştir. Tamamlanmamış olsa da somut bir tehlike doğduğu için cezalandırılır; ancak cezası tamamlanmış suça göre daha azdır.
Gönüllü vazgeçme ise failin, suçun tamamlanmasına objektif olarak elverişli koşullar mevcutken kendi iradesiyle fiili tamamlamaktan vazgeçmesidir. Fail, suçun işlenmesini kendi özgür iradesiyle engellerse teşebbüs hükümleri uygulanmaz. Ancak bu noktaya kadar gerçekleştirdiği hareketler ayrı bir suç oluşturuyorsa, yalnızca o fiilden dolayı sorumlu tutulur.
Aradaki fark şudur: Teşebbüste fail suçu işlemek istemekte fakat dışsal engeller nedeniyle başaramamaktadır; gönüllü vazgeçmede ise failin önünde hiçbir engel yoktur, ancak kendi isteğiyle suçun tamamlanmasını engeller. Bu ayrım, ceza sorumluluğu açısından büyük önem taşır ve failin cezalandırılma sınırlarını belirler.
- Suçu önleyeni ödüllendirmek: Fail kendi iradesiyle suçun tamamlanmasını engellerse, bu olumlu davranışı teşvik edilir.
- Cezasızlık değil, adalet: Fail işlediği kısım bağımsız bir suç oluşturuyorsa, bundan sorumlu olur.
- Toplum yararı: Bu düzenleme sayesinde failin pişman olup suçu tamamlamaması sağlanabilir.
Uygulamada Gönüllü Vazgeçme
Mahkemeler, olayın gerçekten gönüllü mü yoksa dışsal sebepler nedeniyle mi gerçekleştiğini dikkatle inceler.
- Failin suçtan vazgeçme nedenleri,
- Olayın gelişimi,
- Mağdurun durumu,
dikkate alınarak gönüllü vazgeçme hükümleri uygulanır.
Örnek:
Bir kişi mağduru silahla vurmak için ateş etmeye karar verir fakat tam o sırada kendi vicdani kararıyla silahı indirirse → gönüllü vazgeçme vardır. Ancak ateş edip mağduru yaraladıktan sonra durursa → yaralama suçundan sorumlu olur.
Sonuç
TCK 36. Madde, failin kendi iradesiyle suçun tamamlanmasını önlemesi halinde cezalandırılmamasını öngören insancıl bir düzenlemedir.
- Fail, suçu icraya başlamış olsa bile kendi isteğiyle vazgeçerse teşebbüsten ceza almaz.
- Ancak yaptığı fiil başka bir suçu oluşturuyorsa ondan sorumludur.
Bu madde, suçların önlenmesini teşvik eden, failin pişman olma ihtimalini değerlendiren önemli bir hukuki mekanizmadır.
