Avukatlık mesleği, bireylerin ve kurumların hukuki haklarını savunmak, hukuki işlemlerini yürütmek ve danışmanlık hizmetleri sunmak amacıyla icra edilen, hukukun üstünlüğünü sağlamada kritik bir role sahip olan bir meslek grubudur. Avukatlar, mesleklerini yerine getirirken verdikleri hizmetin karşılığında vekalet ücreti adı verilen bir ücret alırlar.
Vekalet ücreti, avukat ile müvekkili arasında yapılan avukatlık sözleşmesi çerçevesinde belirlenir ve 1136 sayılı Avukatlık Kanunu ile Türkiye Barolar Birliği (TBB) tarafından düzenlenen Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi’ne tabiidir. Vekalet ücreti, hem avukatın emeğini ve bilgisini karşılayan bir bedel hem de hukuki hizmetin kalitesini güvence altına alan bir mekanizmadır.
Bu çalışmada, avukat vekalet ücretinin hukuki niteliği, belirlenme esasları, tahsil edilme yöntemleri ve uyuşmazlık durumlarında başvurulabilecek yollar detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
1. AVUKAT VEKALET ÜCRETİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ
1.1. Vekalet Ücretinin Tanımı
Avukat vekalet ücreti, bir avukatın, müvekkili adına hukuki işlemleri yürütmesi, dava ve icra takiplerini üstlenmesi veya hukuki danışmanlık hizmeti vermesi karşılığında hak kazandığı bedeldir.
Vekalet ücreti, hukuki niteliği açısından şu unsurları içermektedir:
- Avukatın emeği ve hukuki bilgisinin karşılığıdır.
- Taraflar arasında yapılan avukatlık sözleşmesi ile belirlenir.
- Türkiye Barolar Birliği tarafından belirlenen asgari ücret tarifesine tabidir.
- Avukatlık Kanunu kapsamında hukuki güvence altına alınmıştır.
1.2. Vekalet Ücretinin Hukuki Kaynakları
Avukat vekalet ücreti ile ilgili temel hukuki düzenlemeler şunlardır:
- 1136 Sayılı Avukatlık Kanunu
- Türkiye Barolar Birliği Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi
- Türk Borçlar Kanunu (TBK) – Vekalet Sözleşmesi Hükümleri
- 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) – Yargılama Giderleri ve Avukatlık Ücretleri
- 2004 Sayılı İcra ve İflas Kanunu – İcra Takiplerinde Avukatlık Ücreti
Bu düzenlemeler, avukatların vekalet ücretine ilişkin haklarını koruyarak, müvekkillerle aralarındaki hukuki ilişkinin sınırlarını belirlemektedir.
2. AVUKAT VEKALET ÜCRETİNİN BELİRLENMESİ
2.1. Vekalet Ücretinin Türleri
Avukat vekalet ücreti, iki farklı şekilde belirlenebilir:
2.1.1. Sözleşmeye Dayalı Vekalet Ücreti
- Avukat ile müvekkil arasında yapılan özel sözleşmeye dayalı ücrettir.
- Sözleşme serbestisi ilkesi gereğince, taraflar serbestçe belirleyebilir.
- Ancak, belirlenen ücret Türkiye Barolar Birliği (TBB) tarafından belirlenen asgari ücretin altında olamaz.
2.1.2. Yargılama Gideri Olarak Avukatlık Ücreti (Karşı Taraf Vekalet Ücreti)
- Davayı kazanan tarafın avukatına, mahkeme tarafından hükmedilen vekalet ücretidir.
- Bu ücret, kaybeden taraftan tahsil edilir ve avukatın doğrudan hakkıdır.
- Karşı taraf vekalet ücreti, tarafların kendi aralarında belirlediği sözleşmeye dayalı vekalet ücretinden bağımsızdır.
2.2. Vekalet Ücretinin Belirlenme Esasları
Vekalet ücreti belirlenirken aşağıdaki faktörler göz önünde bulundurulur:
-
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi
- TBB tarafından her yıl belirlenen asgari ücret tarifesi, alt sınır olarak kabul edilir.
- Bu tarifenin altında ücret belirlenemez.
-
Hukuki Hizmetin Niteliği ve Karmaşıklığı
- Hukuki meselenin karmaşıklığı arttıkça, vekalet ücreti de artabilir.
-
Davanın Süresi ve Aşaması
- Davanın uzun sürmesi veya temyiz süreçlerine taşınması, vekalet ücretini artırabilir.
-
Şirketler ve Kurumsal Müvekkiller İçin Belirlenen Ücretler
- Anonim şirket avukat bulundurma zorunluğu olduğundan asgari ücret tarifesinden az olmamak kaydıyla ve diğer işletmeler için vekalet ücreti, genellikle taraflarca karşılıklı olarak belirlenir.
3. VEKALET ÜCRETİNİN TAHSİLİ VE UYUŞMAZLIK HALLERİ
3.1. Avukatın Ücretini Tahsil Etme Yöntemleri
Avukatlar, vekalet ücretini aşağıdaki yollarla tahsil edebilir:
-
Müvekkilin Ödemesi:
- Avukat ile müvekkil arasında yapılan sözleşmeye dayalı olarak ödeme yapılır.
-
İcra Takibi Yoluyla Tahsil:
- Müvekkilin ödemeyi yapmaması durumunda, avukat icra takibi başlatabilir.
-
Mahkeme Kararıyla Tahsil:
- Vekalet ücretinin ödenmemesi halinde avukat, mahkemeye başvurarak alacağını dava edebilir.
-
Karşı Taraf Vekalet Ücreti Yoluyla Tahsil:
- Davanın kazanılması halinde, mahkeme tarafından hükmedilen vekalet ücreti doğrudan avukata ödenir.
3.2. Ücret Uyuşmazlıklarında Çözüm Yolları
Vekalet ücreti konusunda uyuşmazlık çıkması halinde, avukat ve müvekkil aşağıdaki hukuki yolları kullanabilir:
-
Baro Tahkim Mekanizmaları
- Barolar, avukat-müvekkil arasındaki ücret uyuşmazlıklarını çözmek için arabuluculuk ve tahkim mekanizmaları sunar.
-
Adli Yargı Yoluyla Dava Açma
- Avukat, alacak davası açarak vekalet ücretini tahsil edebilir.
-
Disiplin Hukuku Çerçevesinde Şikayetler
- Avukatın hukuka aykırı bir şekilde ücret talep etmesi halinde, müvekkil baroya şikayette bulunabilir.
3.3. İcra Vekalet Ücreti ve Hesaplama Yöntemi
İcra takiplerinde avukatın vekalet ücreti, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği tarafından belirlenen Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi’ne (AAÜT) göre hesaplanmaktadır.
İcra vekalet ücreti, takip konusu alacağın miktarına ve icra takibinin türüne göre farklılık gösterir. Aşağıda icra vekalet ücretinin belirlenmesiyle ilgili temel hususlar açıklanmıştır.
3.3.1. İcra Takip Türüne Göre Vekalet Ücreti
İcra takiplerinde avukatın vekalet ücreti, takibin türüne bağlı olarak değişir:
-
İlamlı İcra Takiplerinde Vekalet Ücreti
- Mahkeme kararı ile kesinleşmiş bir alacak için başlatılan icra takiplerinde uygulanır.
- Mahkemeler, HMK uyarınca hükmettiği vekalet ücretine ek olarak icra takip aşamasında ayrıca vekalet ücretine karar verebilir.
-
İlamsız İcra Takiplerinde Vekalet Ücreti
- Herhangi bir mahkeme, arabuluculuk, tahkim, hake heyeti vs. kararına dayanmayan alacaklar için başlatılan takiplerde uygulanır.
- Avukatın takip ettiği alacağın tahsil edilmesi durumunda, tarife doğrultusunda hesaplanan vekalet ücreti tahsil edilir
3.3.2. İcra Vekalet Ücretinin Hesaplanması
İcra vekalet ücreti, Türkiye Barolar Birliği tarafından her yıl güncellenen Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi’ne göre hesaplanır. Hesaplama aşağıdaki gibi yapılmaktadır:
- Takip edilen alacak miktarına göre belirlenen oranlar uygulanır.
- Belli bir tutara kadar sabit bir ücret belirlenirken, daha yüksek alacaklarda kademeli olarak düşen yüzdeler uygulanır.
Örnek Hesaplama:
- 2025 yılı için belirlenen Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi’ne göre,
İlk 400.000,00 TL için → %16,00
Sonra gelen 400.000,00 TL için → %15,00
Sonra gelen 800.000,00 TL için → %14,00
Sonra gelen 1.200.000,00 TL için → %11,00
Sonra gelen 1.600.000,00 TL için → %8,00
Sonra gelen 2.000.000,00 TL için → %5,00
Sonra gelen 2.400.000,00 TL için → %3,00
Sonra gelen 2.800.000,00 TL için → %2,00
11.600.000,00 TL’dan yukarısı için → %1,00
Örnek:
-
1.300.000 TL’lik bir alacak için vekalet ücreti aşağıdaki şekilde hesaplanır:
-
İlk 400.000 TL için %16 hesaplanır:
- 400.000 TL × %16 = 64.000 TL
-
Sonraki 400.000 TL için %15 hesaplanır:
- 400.000 TL × %15 = 60.000 TL
-
Kalan 500.000 TL için %14 hesaplanır (Çünkü 1.300.000 TL’nin tamamı üçüncü dilime ulaşmıyor, sadece 500.000 TL bu dilime giriyor):
- 500.000 TL × %14 = 70.000 TL
Toplam Vekalet Ücreti:
- 64.000 TL + 60.000 TL + 70.000 TL = 194.000 TL
-
4. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
Avukat vekalet ücreti, hem avukatlık mesleğinin sürdürülebilirliği hem de hukuki hizmetin kalitesini korumak için kritik bir unsurdur. Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği tarafından belirlenen ücret tarifesi, müvekkillerin korunmasını sağlarken, avukatların emeğinin adil bir şekilde karşılanmasını temin etmektedir.
Ücret konusunda yaşanabilecek olası uyuşmazlıkların önüne geçmek için, avukat-müvekkil ilişkilerinde şeffaflık sağlanmalı, sözleşmeler yazılı olarak düzenlenmeli ve taraflar arasında adil bir ücret belirlenmelidir.