CMK Madde 146 – Zorla Getirme
(1) Hakkında tutuklama kararı verilmesi veya yakalama emri düzenlenmesi için yeterli nedenler bulunan veya 145. maddeye göre çağrıldığı halde gelmeyen şüpheli veya sanığın zorla getirilmesine karar verilebilir.
(2) Zorla getirme kararı, şüpheli veya sanığın açıkça kim olduğunu, kendisiyle ilgili suçu, gerektiğinde eşkâlini ve zorla getirilmesi nedenlerini içerir.
(3) Zorla getirme kararının bir örneği şüpheli veya sanığa verilir.
(4) Zorla getirme kararı ile çağrılan şüpheli veya sanık derhal, olanak bulunmadığında yol süresi hariç en geç yirmidört saat içinde çağıran hâkimin, mahkemenin veya Cumhuriyet savcısının önüne götürülür ve sorguya çekilir veya ifadesi alınır.
(5) Zorla getirme, bunun için haklı görülecek bir zamanda başlar ve hâkim, mahkeme veya Cumhuriyet savcısı tarafından, sorguya çekilmenin veya ifade almanın sonuna kadar devam eder.
(6) Zorla getirme kararının yerine getirilememesinin nedenleri, köy veya mahalle muhtarı ile kolluk görevlisinin birlikte imzalayacakları bir tutanakla saptanır.
(7) Çağrıya rağmen gelmeyen tanık, bilirkişi, mağdur ve şikâyetçi ile ilgili olarak da zorla getirme kararı verilebilir.
CMK 146 Kapsamında Zorla Getirme Kararının Hukuki Niteliği
Zorla getirme, ceza muhakemesi sürecinde şüpheli, sanık veya diğer ilgililerin ifadeye katılmalarını sağlamak amacıyla başvurulan bir tedbirdir. Bu tedbir, ceza yargılamasının kesintiye uğramadan yürütülmesini sağlarken, kişilerin hukuki güvencelerini de koruyacak şekilde düzenlenmelidir.
CMK 146, zorla getirme kararının hangi şartlarda ve nasıl uygulanacağını açıkça belirlemektedir. Bu düzenleme, hem kamu düzenini hem de bireyin temel hak ve özgürlüklerini dengeleyerek, keyfi uygulamaların önüne geçmeyi hedefler.
Zorla Getirme Kararının Şartları
CMK 146 uyarınca bir kişi hakkında zorla getirme kararı verilebilmesi için bazı şartların oluşması gerekir.
1. Hakkında Tutuklama veya Yakalama Emri Bulunan Kişiler İçin
Eğer bir kişi hakkında tutuklama kararı verilmişse veya yakalama emri düzenlenmesi için yeterli nedenler varsa, bu kişi zorla getirme kararıyla yargı makamlarının huzuruna çıkarılabilir. Bu durum, özellikle kaçma şüphesi bulunan veya suçun niteliği gereği özgürlüğünün kısıtlanması gereken kişiler açısından uygulanmaktadır.
2. İfade veya Sorguya Çağrıldığı Hâlde Gelmeyen Kişiler İçin
CMK 145 uyarınca, şüpheli veya sanık ifade veya sorgu için çağrıldığında gelmezse zorla getirme kararı verilebilir.
- Davetiyeye rağmen çağrılmaya uymayan kişiye karşı zorla getirme tedbiri uygulanabilir.
- Bu tedbirin uygulanabilmesi için çağrı sürecinin hukuka uygun olması gereklidir.
Zorla Getirme Kararının İçeriği
Zorla getirme kararı, keyfi ve hukuka aykırı bir uygulamaya yol açmaması için belirli unsurları içermelidir. CMK 146/2’ye göre karar şu bilgileri içermelidir:
- Şüpheli veya sanığın açık kimliği,
- Suçun niteliği ve kişinin suçla ilişkilendirilme durumu,
- Eğer gerekiyorsa, kişinin eşkâli,
- Zorla getirme kararının gerekçesi.
Bu bilgiler, zorla getirme kararının hukuka uygun ve denetlenebilir olmasını sağlamak amacıyla zorunlu tutulmuştur.
Zorla Getirme Süresi ve Uygulama Esasları
Süre Kısıtlaması ve Derhal Hâkim veya Savcı Önüne Götürülme
- Zorla getirilen kişi, derhal hâkim, mahkeme veya Cumhuriyet savcısının huzuruna çıkarılmalıdır.
- Olanak bulunmadığında, yol süresi hariç en geç 24 saat içinde bu işlem gerçekleştirilmelidir.
Bu düzenleme, kişinin özgürlüğünün keyfi olarak kısıtlanmaması ve gecikmesiz olarak hukuki sürecin işletilmesini sağlamak için getirilmiştir.
Uygulama Zamanı
CMK 146/5’e göre zorla getirme işlemi, uygun bir zamanda başlamalıdır. Bu tedbirin uygulanması sırasında kişinin temel hakları korunmalı ve kolluk güçleri yetkilerini aşmamalıdır.
Uygulanamaması Durumu
Zorla getirme işlemi gerçekleştirilemezse, bu durumun nedenleri resmi olarak kayıt altına alınmalıdır.
- Bunun için köy veya mahalle muhtarı ile kolluk görevlisinin imzaladığı bir tutanak düzenlenmelidir.
- Bu düzenleme, zorla getirme kararlarının hukuka uygun şekilde uygulanmasını denetleme amacı taşır.
Zorla Getirme Tedbirinin Uygulandığı Diğer Kişiler
CMK 146/7 uyarınca, zorla getirme yalnızca şüpheli veya sanık için değil, bazı diğer kişiler için de uygulanabilir.
- Tanıklar,
- Bilirkişiler,
- Mağdurlar ve şikâyetçiler
Eğer bu kişiler çağrıya rağmen gelmezse, zorla getirme kararı verilebilir. Bu düzenleme, ceza muhakemesinde delil toplama sürecinin aksamasını önlemek ve yargılamanın sağlıklı bir şekilde yürütülmesini sağlamak amacıyla getirilmiştir.
Sonuç ve Değerlendirme
CMK 146, zorla getirme tedbirini düzenleyerek ceza muhakemesi sürecinde kişilerin zorla yargı makamlarının huzuruna çıkarılmasını hukuki bir çerçeveye oturtmaktadır. Bu düzenleme, yargının etkin işlemesini sağlarken bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin korunmasını da güvence altına alır.
- Zorla getirme kararı, ancak gerekli şartlar oluştuğunda ve hukuka uygun şekilde verilebilir.
- Karar, açıkça kimlik bilgilerini ve zorla getirme gerekçelerini içermelidir.
- Zorla getirilen kişi, mümkün olan en kısa sürede hâkim veya savcı önüne çıkarılmalıdır.
- Tanık, bilirkişi, mağdur ve şikâyetçi de zorla getirme tedbirine tabi tutulabilir.
CMK 146, adil yargılanma hakkını koruyarak zorla getirme tedbirinin keyfi olarak kullanılmasını engellemek için belirli usuli güvenceler öngörmektedir.