HMK MADDE 182 Kötüniyetli Islah
(1) Islahın davayı uzatmak veya karşı tarafı rahatsız etmek gibi kötüniyetli düşüncelerle yapıldığı deliller veya belirtilerle anlaşılırsa, mahkeme, ıslahı dikkate almadan karar verir. Ayrıca hâkim, kötüniyetle ıslaha başvuranı, karşı tarafın bu yüzden uğradığı bütün zararlarını ödemeye ve beşyüz Türk Lirasından beşbin Türk Lirasına kadar disiplin para cezasına mahkûm eder.
Giriş
Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) madde 182, kötüniyetli ıslahın önlenmesine yönelik bir düzenleme olarak yargılama sürecinde önemli bir rol oynar. Islah, tarafların yaptığı usul işlemlerini düzeltme hakkıdır. Ancak, bu hak davanın uzatılması veya karşı tarafı zor durumda bırakmak amacıyla kullanılırsa, mahkeme ıslah talebini dikkate almaz.
Ayrıca, kötüniyetle ıslaha başvuran kişi, karşı tarafın zararlarını tazmin etmek zorundadır. Üstelik, mahkeme 500 TL ile 5000 TL arasında disiplin para cezası da verebilir. Bu düzenleme, hukuk sisteminin kötüye kullanımını engelleyerek adil bir yargılama süreci sağlar.
Kötüniyetli Islahın Hukuki Temelleri
HMK 182, ıslah hakkının iyi niyetle kullanılması gerektiğini vurgular. Bir taraf, hukuki bir hatayı düzeltmek yerine bu hakkı kasıtlı olarak kötüye kullanıyorsa, kötüniyetli ıslah söz konusu olur.
Kötüniyetli Islahın Unsurları
- Davayı gereksiz yere uzatma amacı
- Karşı tarafı usul işlemleriyle uğraştırarak zarar verme niyeti
- Hukuk sistemini manipüle etme girişimi
Örneğin, bir avukat müvekkili aleyhine karar verilmesini geciktirmek için haksız yere ıslah talebinde bulunursa, mahkeme bu durumu kötüniyetli ıslah olarak değerlendirebilir.
Mahkemelerin Kötüniyetli Islahı Değerlendirme Kriterleri
HMK 182’ye göre mahkemeler, ıslahın kötü niyetle yapılıp yapılmadığını belirlerken bazı kriterleri dikkate alır.
Islahın Zamanlaması
- Dava sürecinin son aşamalarında yapılan ıslah talepleri
- Açık bir geciktirme amacı taşıyan usul işlemleri
- Gereksiz tekrarlarla yapılan ıslah başvuruları
Karşı Tarafa Verilen Zarar
- Ek mahkeme masraflarına yol açması
- Avukat ücretlerini artırması
- Karşı tarafın haklarını geciktirmesi
Islahın İçeriği
- Gerçek bir hukuki düzeltme yerine taktiksel bir hamle olması
- Açıkça hukuka aykırı taleplerin ıslah yoluyla düzeltilmeye çalışılması
Örneğin, davacı, eksik veya hatalı dilekçesini düzeltmek yerine sürekli yeni iddialar ekliyorsa, mahkeme bunu kötüniyetli ıslah olarak nitelendirebilir.
HMK 182’ye Göre Kötüniyetli Islahın Sonuçları
Islahın Geçersiz Sayılması
Mahkeme, ıslahın kötü niyetle yapıldığına kanaat getirirse, talebi reddeder. Böylece, ıslah hiç yapılmamış gibi davaya devam edilir.
Karşı Tarafın Zararlarının Tazmini
Kötüniyetli ıslah nedeniyle karşı tarafın uğradığı tüm zararlar tazmin edilmelidir. Bu zararlar şunları içerebilir:
- Mahkeme masrafları
- Ek avukat ücretleri
- Zaman kaybı nedeniyle oluşan diğer maddi zararlar
Örneğin, davalı, ıslah nedeniyle ek duruşmalara katılmak zorunda kaldıysa, bu masrafları ıslah talebinde bulunan taraf ödemek zorunda kalabilir.
Disiplin Para Cezası
HMK 182’ye göre mahkeme, 500 TL ile 5000 TL arasında disiplin para cezasına hükmedebilir. Bu ceza, mahkemenin takdirine bağlı olarak belirlenir.
Kötüniyetli Islahın Hukuk Sistemine Etkileri
HMK 182, yargılama sürecinin adil işlemesini sağlamak için getirilmiştir. Kötüniyetli ıslahın önlenmesi sayesinde:
- Davaların gereksiz yere uzaması engellenir
- Mahkemelerin iş yükü azalır
- Tarafların hakları korunur
Bu düzenleme, hukuk sistemini daha güvenilir hale getirirken, kötü niyetli davacılara karşı bir caydırıcı mekanizma oluşturur.
Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nin 2016/24087 E. – 2016/24932 K. Kararı
DAVA : Davacı, yıllık izin ücreti, fazla mesai, hafta tatili ile ulusal bayram ve genel tatil ücreti alacaklarının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir.
Mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla, dava dosyası için Tetkik Hakimi … tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
YARGITAY KARARI
Davacı İsteminin Özeti:
Davacı vekili; davacının işçilik ücretlerinin ödenmemesi ve Sosyal Güvenlik Kurumuna sigorta primlerinin tam olarak gösterilmemesi nedenleriyle iş sözleşmesini haklı nedenle feshettiğini belirterek yıllık izin ücreti, fazla çalışma, resmi tatillerde çalışma, hafta tatili davalıdan tahsilini talep etmiştir.
Davalı Cevabının Özeti:
Davalı vekili; ihtiyaç halinde çok az sürelerle fazla çalışma yapıldığını, asgari ücretle çalıştığını, bunun üzerinde aldığı her ücretin fazla çalışma, hafta tatili çalışması, yıllık izin, ulusal bayram ve genel tatil ücreti olduğunu, talep ve hak ettiği 10.480,02 TL’nin 15.05.2015 tarihinde hesabına yatırıldığını beyanla davanın reddini istemiştir.
Mahkeme Kararının Özeti:
Mahkemece toplanan kanıtlar ve bilirkişi raporuna dayanılarak davanın kabulüne karar verilmiştir.
Temyiz:
Kararı davalı vekili temyiz etmiştir.
Gerekçe:
1-Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere göre, davalının aşağıdaki bentlerin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2-6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 182. maddesinde kötüniyetli ıslah, “Islahın davayı uzatmak veya karşı tarafı rahatsız etmek gibi kötüniyetli düşüncelerle yapıldığı deliller veya belirtilerle anlaşılırsa, mahkeme, ıslahı dikkate almadan karar verir. Ayrıca hakim, kötüniyetle ıslaha başvuranı, karşı tarafın bu yüzden uğradığı bütün zararlarını ödemeye ve beşyüz Türk Lirasından beşbin Türk Lirasına kadar disiplin para cezasına mahkûm eder.” şeklinde düzenlenmiştir.
Somut olayda mahkemece; davalı tarafın, cevap dilekçesinde ve bilirkişi raporunun tebliğinden sonra zamanaşımı def’ini ileri sürmediği, davacı tarafın talep artırım dilekçesi vermesinin ardından cevap dilekçesini zamanaşımı yönünden kısmen ıslah ettiği belirtilerek davalının ıslah eyleminin belirgin şekilde kötüniyetli ıslah niteliğini taşıdığı kabul edilmiştir. Ancak, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 182. maddesinde öngörülen delil veya belirtilerin dosya kapsamı itibariyle mevcut olmadığı, davalı tarafın yasal hakkını kullandığı, bu suretle kötüniyetli ıslahın söz konusu olmadığı anlaşılmakla, davalının ıslah dilekçesinin dikkate alınarak sonuca gidilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulması hatalıdır.
Sonuç:
Temyiz olunan kararın, yukarıda yazılı sebeplerden dolayı BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine 07.11.2016 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
HMK 182 – Kötüniyetli Islahın Değerlendirilmesi
- Islah, usul işlemlerini düzeltme aracı olup, kötü niyetle kullanılamaz.
- Eğer bir taraf, yargılamayı uzatma veya karşı tarafı rahatsız etme amacıyla ıslah yaparsa, mahkeme bunu dikkate almaz.
- Mahkeme, kötüniyetli ıslah yapan tarafa disiplin para cezası ve karşı tarafın zararlarını ödeme yükümlülüğü getirebilir.
Yargıtay Kararının HMK 182 Açısından Değerlendirilmesi
Olayın Özeti
- Davacı işçi, işçilik alacakları (fazla mesai, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri) için dava açmıştır.
- Davalı işveren, başlangıçta zamanaşımı def’ini ileri sürmemiştir.
- Ancak, bilirkişi raporu geldikten ve davacı talep artırımı yaptıktan sonra, davalı zamanaşımı def’ini ileri sürmek için ıslah dilekçesi vermiştir.
- Mahkeme, davalının bu ıslahını kötüniyetli ıslah olarak değerlendirmiş ve dikkate almamıştır.
Yargıtay’ın Tespitleri ve Bozma Gerekçesi
Yargıtay, HMK 182’ye dayanarak, kötüniyetli ıslahın tespit edilmesi için somut deliller veya belirtilerin olması gerektiğini vurgulamıştır. Dosya kapsamına bakıldığında, davalının ıslahının kötü niyet taşıdığına dair kesin deliller olmadığı belirlenmiştir. Bu nedenle, mahkemenin kötüniyetli ıslah değerlendirmesinin hatalı olduğu ve davalının ıslah dilekçesinin dikkate alınarak karar verilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Sonuç olarak, mahkemenin kararı usul ve yasaya aykırı bulunarak bozulmuştur.
HMK 182 Açısından Sonuç ve Yorum
Yargıtay kararı HMK 182 ile uyumludur.
Çünkü:
Kötüniyetli ıslahın varlığı, sadece karşı tarafın aleyhine bir hamle yapılması ile değil, bunun gerçekten kötü niyetle yapıldığının ispatlanmasıyla mümkündür. Bu olayda, davalının zamanaşımı def’ini geç ileri sürmesi tek başına kötü niyetin varlığını göstermez. Mahkemenin kötüniyetli ıslah hükmü vermesi için, davalının davayı uzatmak veya kötü niyetli hareket ettiğine dair açık deliller bulunması gerekir. Mahkeme, bu delilleri ortaya koymadan, yalnızca “bilirkişi raporu sonrasında yapılan ıslah” gerekçesiyle karar verdiği için hatalı bir yorum yapmıştır. Bu nedenle, Yargıtay bozma kararı vererek, mahkemenin ıslah dilekçesini dikkate alarak yeniden karar vermesi gerektiğini belirtmiştir.
Özet
- Islah hakkı, kötüye kullanımı önlemek için sınırlıdır ancak bunun ispatı gereklidir.
- Yargılamanın uzatılması veya haksız bir avantaj sağlanması amacıyla yapıldığı somut delillerle kanıtlanmayan bir ıslah, kötüniyetli sayılmaz.
- Bu olayda, davalının zamanaşımı def’ini geç ileri sürmesi, tek başına kötü niyet olarak değerlendirilemez.
- Yargıtay, mahkemenin HMK 182’yi yanlış yorumladığını ve eksik inceleme yaptığını belirterek kararı bozmuştur.
Sonuç
HMK 182, kötü niyetli ıslahın önüne geçerek adil yargılama ilkesini korumayı amaçlar. Eğer bir taraf dava sürecini kötüye kullanmak amacıyla ıslah talebinde bulunursa, mahkeme bu talebi reddeder ve zararların tazminine karar verir. Ayrıca, disiplin para cezası uygulanarak hukuk sisteminin güvenilirliği korunur.
Özetle, kötüniyetli ıslah yargı sisteminin adil ve etkin işleyişini bozan bir eylem olduğundan, HMK 182 bu durumu açıkça yasaklamaktadır. Bu düzenleme, tarafların haklarını korurken, yargılamaların hızlı ve doğru şekilde sonuçlanmasını sağlar.