Konkordato HukukuKonkordato Teklifi Nasıl Yapılır: Sürecinin Hukuki Analizi

Giriş

Konkordato, mali sıkıntı içinde bulunan borçluların, alacaklılarıyla anlaşarak borçlarını belirli bir plan dahilinde ödemelerini sağlayan, iflastan kurtulma veya iflasın tasfiyesini kolaylaştırma amacı güden önemli bir hukuki müessesedir. Türk hukuk sisteminde İcra ve İflas Kanunu (İİK) ile düzenlenen konkordato, borçlu ve alacaklı menfaatlerini dengelemeyi hedefleyen karmaşık bir süreçtir. Bu makalede, konkordato teklifinin genel esasları, başvuru şartları, yetkili mahkeme, gider avansı ve başvuruya eklenecek belgeler ile bağımsız denetim raporunun önemi detaylı bir şekilde incelenecektir.

Konkordato Teklifinin Genel Esasları

Konkordato, borçlarını vadesi geldiği halde ödeyemeyen veya vadesinde ödeyememe tehlikesi altında bulunan herhangi bir borçlunun, borçlarını ödeyebilmek veya muhtemel bir iflastan kurtulmak amacıyla vade verilmesi veya tenzilat yapılması suretiyle alacaklılarıyla anlaşma yoluna gitmesidir (İİK m. 285/I). Bu süreç, hem borçlunun ticari hayatına devam etmesine olanak tanırken, hem de alacaklıların alacaklarına belirli bir güvence altında kavuşmasını sağlamayı amaçlar.

Konkordato talebi, borçlu tarafından yapılabileceği gibi, iflas talebinde bulunabilecek her alacaklı tarafından da gerekçeli bir dilekçeyle borçlu hakkında konkordato işlemlerinin başlatılması istenebilir (İİK m. 285/II). İflastan sonraki (iflas içi) konkordatoda ise müflis (borçlu), konkordato teklifini adi tasfiye prosedüründe iflas idaresine, basit tasfiye prosedüründe ise iflas dairesine sunmak zorundadır.

Adi şirketlerin tüzel kişiliği bulunmadığından, adi şirket adına konkordato talebinde bulunulması mümkün değildir. Ancak, adi şirket ortaklarının her birinin ayrı ayrı konkordato talebinde bulunma hakları mevcuttur. Şirketler topluluğuna dahil şirketlerin de birlikte değil, her birinin ayrı ayrı talepte bulunması esastır. Uygulamada grup şirketlerin konkordato taleplerinin tek bir dosya üzerinden yürütüldüğü ve Yargıtay’ın bu durumu kabul eden kararlar verdiği görülse de, her bir şirketin projesinin ve konkordato sürecinin ayrı yürütülmesi hukuki gerekliliktir.

Kanunda açık bir hüküm bulunmamakla birlikte, sermaye şirketlerinde yönetim kurulunun, şahıs şirketlerinde ise ortaklar kurulunun konkordato talebinde bulunma yönünde bir kararının varlığı, şirketler hukuku bağlamında aranması gereken önemli bir husustur. Bu durum, şirket organlarının yetki ve sorumlulukları açısından önem arz etmektedir.

Yetkili ve Görevli Mahkeme

Konkordato talebinde yetkili ve görevli mahkeme, borçlunun durumuna göre farklılık göstermektedir:

• İflasa tabi olan borçlular için: Borçlunun işlem merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi yetkilidir (İİK m. 154/I).
• Merkezleri yurt dışında bulunan ticari işletmeler için: Türkiye’deki şubenin, birden fazla şubenin bulunması halinde ise merkez şubenin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi yetkilidir (İİK m. 154/II).
• İflasa tabi olmayan borçlular için: Yerleşim yerindeki asliye ticaret mahkemesi görevlidir (İİK m. 285/III).

Bu düzenleme, konkordato sürecinin doğru mahkeme tarafından yürütülmesini sağlayarak hukuki güvenliği temin etmektedir.

Konkordato Gider Avansı

Konkordato talebinde bulunan, Adalet Bakanlığı tarafından yürürlüğe konulan tarifede belirtilen konkordato gider avansını yatırmak zorundadır (İİK m. 285/IV). Bu gider avansı, bir dava şartı niteliğindedir. Mahkeme, gider avansının yatırılıp yatırılmadığını davanın her aşamasında kendiliğinden araştırır ve taraflar da bu eksikliği her zaman ileri sürebilirler. Yatırılan avansın yetersiz olduğunun anlaşılması halinde mahkeme, eksikliğin giderilmesi için kesin süre verir. Bu süre içinde eksiklik giderilmezse dava, dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddedilir (Tarife m. 6/I; HMK m. 115).

Konkordato gider avansı, tebligat ve posta ücretleri, bilirkişi ve konkordato komiseri ücretleri, ilan ücreti, iflas gideri ile dosyanın bölge adliye mahkemesi ve Yargıtay’a gidiş dönüş ücretleri gibi çeşitli giderleri kapsar (Tarife m. 3/I). Tarife m. 4/I’e göre, konkordato talebinde bulunanın ödemesi gereken avans miktarları detaylı olarak belirlenmiştir:

• Konkordato talep edilirken bildirilen alacaklı sayısının üç katı tutarında tebligat gideri.
• Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayınlanacak yedi adet ilan bedelinin asgari tutarı (770,00 Türk Lirası).
• Resmî İlan Fiyat Tarifesinde belirlenen Basın-İlan Kurumu resmî ilan portalında yapılacak yedi adet ilan bedelinin asgari tutarı.
• İlgili kurum ve kuruluşlara yapılacak bildirim için elli adet iadeli taahhütlü posta ücreti.
• Bir bilirkişi için Bilirkişilik Asgari Ücret Tarifesinde belirlenen ücretin üç katı tutarı.
• Mahkemece belirlenecek ücreti sonradan tamamlanmak üzere konkordato komiseri olarak görevlendirilecek kişi için asgari 1.000,00 Türk Lirası üzerinden hesaplanan beş aylık ücret tutarı.
• Diğer iş ve işlemler için 500,00 Türk Lirası.
• İflasa tabi olanlar yönünden 20.000,00 Türk Lirası iflas gideri.

İflasa tabi olmayan borçlular yönünden yukarıda sayılan gider avansı miktarından indirim yapılmasına mahkemece karar verilebilir (Tarife m. 4/II). Uygulamada bazı mahkemelerin, konkordato komiseri için takdir edecekleri ücretin tamamının, gerek geçici gerek kesin mühlet başında yatırılmasına karar verdiği görülmektedir. Bu yaklaşım, komiserin ücretinin mahkemeden yatması neticesinde kaynağından vergilendirilmesini sağlamakta ve komiser ile konkordato talep eden arasında ücret talep etme hususunda yaşanabilecek olumsuz durumları engellemektedir.

Gider avansının kullanılmayan kısmı, hükmün kesinleşmesinden sonra talep edene iade edilir. İade, hesap numarası bildirilmişse elektronik ortamda, bildirilmemişse masrafı avanstan karşılanmak suretiyle Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi vasıtasıyla adreste ödemeli olarak yapılır (Tarife m. 5/I).

Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler

Borçlu, konkordato talebine İİK m. 286/I ve Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 5/I uyarınca belirli belgeleri eklemek zorundadır. Bu belgeler, konkordato sürecinin şeffaf ve sağlıklı bir şekilde yürütülmesi için kritik öneme sahiptir.

Bu belgeler şunlardır:

Konkordato Ön Projesi

Borçlunun borçlarını hangi oranda veya vadede ödeyeceğini, alacaklıların alacaklarından hangi oranda vazgeçmiş olacaklarını, ödemelerin yapılması için borçlunun mevcut mallarını satıp satmayacağını, borçlunun faaliyetine devam edebilmesi ve alacaklılara ödemelerini yapabilmesi için gerekli mali kaynağın sermaye artırımı veya kredi temini yoluyla yahut başka bir yöntem kullanılarak sağlanacağını gösteren detaylı bir projedir (Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 6/I). Bu proje, konkordatonun temelini oluşturur ve alacaklıların karar verme sürecinde önemli bir rol oynar.

Borçlunun Malvarlığının Durumunu Gösterir Belgeler

Bu belgeler, borçlunun finansal durumunu şeffaf bir şekilde ortaya koyar. Defter tutmaya mecbur kişiler için Türk Ticaret Kanunu’na göre hazırlanan son bilanço, gelir tablosu, nakit akım tablosu, hem işletmenin devamlılığı esasına göre hem de aktiflerin muhtemel satış fiyatları üzerinden hazırlanan ara bilançolar, ticari defterlerin açılış ve kapanış tasdikleri ile elektronik ortamda oluşturulan defterlere ilişkin e-defter berat bilgileri, maddi ve maddi olmayan duran varlıklara ait olup defter değerlerini içeren listeler, tüm alacak ve borçları vadeleri ile birlikte gösteren liste ve belgeler, borçlunun mali durumunu açıklayıcı diğer bilgi ve belgeler bu kapsamdadır (Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 7/I).

2018/11597 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca bağımsız denetime tabi olan borçlular için, Türk Ticaret Kanunu’na göre hazırlanan son bilanço, gelir tablosu, nakit akım tablosunun bağımsız denetimden geçmiş olması zorunludur (Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 7/II).

Bu finansal belgelerin tarihleri de önemlidir. Türk Ticaret Kanunu’na göre hazırlanan son bilanço, gelir tablosu, nakit akım tablosunun hesap dönemi kapanışı üzerinden bir takvim yılı geçmemiş olmalıdır. İşletmenin devamlılığı esasına göre hazırlanan ara bilanço, aktiflerin muhtemel satış fiyatları üzerinden hazırlanan ara bilanço, ticari defterlerin açılış ve kapanış tasdikleri ile elektronik ortamda oluşturulan defterlere ilişkin e-defter berat bilgileri, maddi ve maddi olmayan duran varlıklara ait olup defter değerlerini içeren listeler, tüm alacak ve borçları, vadeleri ile birlikte gösteren liste ve belgeler, borçlunun mali durumunu açıklayıcı diğer bilgi ve belgelerin tarihi ise mahkemeye başvuru tarihinden en fazla doksan gün öncesine ait olabilir (Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 7/III). Tüm bu finansal raporlar, finansal raporlama çerçevesine uygun olarak hazırlanmalıdır (Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 7/IV).

Alacaklıları, Alacak Miktarlarını ve Alacaklıların İmtiyaz Durumunu Gösteren Liste

Bu liste, konkordato sürecinin en temel unsurlarından biridir. Alacaklıların kimler olduğu, alacak miktarları ve alacakların imtiyaz durumları bu listede açıkça belirtilmelidir (Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 8/I). Ancak, konkordato komiseri borçlu tarafından sunulan bu liste ile bağlı değildir. Komiser, geçici mühlet tarihini mali milat olarak kabul ederek, bu tarihe kadar doğan tüm borçların kural olarak konkordato kapsamında olduğunu kabul etmeli ve görevini bu yönde yürütmelidir.

Karşılaştırma Tablosu

Konkordato ön projesinde yer alan teklife göre alacaklıların eline geçmesi öngörülen miktar ile borçlunun iflası halinde alacaklıların eline geçebilecek muhtemel miktarı karşılaştırmalı olarak gösteren bir tablodur (Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 9/I). Bu tablo, alacaklıların konkordato teklifini kabul edip etmeme kararında önemli bir referans noktasıdır. Asliye ticaret mahkemesi, tasdik yargılamasında bu olgunun mevcut olup olmadığını özel olarak araştıracaktır. Mahkeme, sunulan bu karşılaştırma tablosuyla bağlı değildir ve özel ve teknik bilgiyi gerektirdiği için (HMK m. 266 vd.) bilirkişi incelemesine de başvurabilecektir. 2003 yılında 4949 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik sonucu, teklif olunan paranın, alacaklıların alacaklarının %50’sini karşılaması (asgari teklif) şartı kaldırılmıştır.

Makul Güvence Veren Bağımsız Denetim Raporu

Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunca yetkilendirilen bağımsız denetim kuruluşu tarafından Türkiye Denetim Standartlarına göre yapılacak denetim kapsamında hazırlanan ve konkordato ön projesinde yer alan teklifin gerçekleşeceği hususunda makul güvence veren denetim raporu ile dayanakları da başvuruya eklenmelidir (Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 10/I). Kanun koyucu, makul güvence veren denetim raporunun alınması bakımından borçlular arasında bir ayrım yapmamıştır; buna göre, tüm borçluların bu raporu mahkemeye sunmaları gerekmektedir.

Borçlu, konkordato sürecinde mahkeme veya komiser tarafından istenebilecek diğer belge ve kayıtları da ibraz etmek zorundadır (İİK m. 286/II; Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 11/I).

Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunca yetkilendirilen bağımsız denetim kuruluşu tarafından düzenlenecek raporlar ve bu raporlara dayanak olacak denetimlerde, denetim kuruluşlarının faaliyetleri, hak ve yükümlülükleri, raporların inceleme ve denetimleri, bu raporlar sebebiyle doğacak idari ve hukuki sorumluluk ile diğer hususlar hakkında 26/9/2011 tarihli ve 660 sayılı Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname hükümleri uygulanır (İİK m. 286/III). İİK’nin 286 ncı maddesinin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Adalet Bakanlığınca yürürlüğe konulan yönetmelikle belirlenir (İİK m. 286/IV).

Bağımsız Denetim ve Rapor

Denetim, borçlunun konkordato ön projesinde yer alan teklifinin gerçekleşeceği hususunda makul güvence verilip verilmeyeceğinin tespiti amacıyla yapılır (Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 12/I).

Denetlenen Belgeler

Bağımsız denetim kuruluşu, makul güvence veren denetim raporunu hazırlarken aşağıdaki belgeleri denetler (Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 12/II):

• Konkordato ön projesi.
• Borçlunun malvarlığının durumunu gösterir belgeler.
• Alacaklı ve alacak listesi.
• Karşılaştırma tablosu.

Bağımsız denetim kuruluşu, yapacağı denetimde yukarıda sayılan belgelerin dışında gerekli gördüğü diğer bilgi ve belgeleri de isteyebilir (Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 12/III).

Denetim Standartları ve Kıstasları

Borçlunun malvarlığının durumunu gösteren belgeler ile alacaklı ve alacak listesi, Bağımsız Denetim Standardı 805’e; konkordato ön projesi ile karşılaştırma tablosu, Güvence Denetimi Standardı 3000 ve Güvence Denetimi Standardı 3400’e uygun olarak denetlenir (Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 13/I).

Bağımsız denetim kuruluşu denetimi, aşağıdaki kıstasları esas alarak yürütür (Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 14/I):

• Borçlunun malvarlığının durumunu gösterir belgeler ile alacaklı ve alacak listesi açısından finansal raporlama çerçevesi.
• Konkordato ön projesi ile karşılaştırma tablosu açısından 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 285 ve 286 ncı maddeleri.

Denetim kanıtı, denetim konusunda denetim kıstası çerçevesinde önemli uyumsuzluklar bulunup bulunmadığı hususunda güvence verilmesini teminen görüş bildirmeye yönelik olarak bağımsız denetçi tarafından elde edilen ve belirlenen güvence seviyesi için yeterli ve uygun bilgi, belge ve beyanlardır. Bu kanıtlar, denetimin Türkiye Denetim Standartları çerçevesinde ve mesleki şüphecilik içinde planlanması ve gerçekleştirilmesi suretiyle elde edilir ve tevsik edilir (Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 15/I).

Denetim, denetimin konusunda önemli uyumsuzluklara yol açabilecek koşulların mevcut olabileceği göz önünde bulundurularak, mesleki şüphecilik içinde planlanır ve gerçekleştirilir. Önemlilik, mevcut koşullar içinde değerlendirildiğinde, denetim konusu ile denetim kıstası arasındaki uyumsuzluğun boyutuna, niteliğine veya her ikisine bağlıdır (Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 15/II).

Bağımsız denetim kuruluşu, borçlunun ileriye yönelik finansal bilgilere dair varsayım ve tahminlerinin makul olup olmadığına ilişkin kendisini ikna eden kanıtları elde eder. Bu kanıtları elde edememesi durumunda, konkordato ön projesinde yer alan teklifin gerçekleşmesine ilişkin olumlu sonuca varamaz (Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 15/III).

Makul Güvence Veren Denetim Raporunun Hazırlanması

Makul güvence veren denetim raporu, denetim kanıtlarının Türkiye Denetim Standartları çerçevesinde değerlendirilmesi sonucunda, makul güvence seviyesine uygun şekilde oluşturulan denetçi görüşünün ve varsa dikkat çekilmek istenen diğer hususların, mahkemeye sunulması amacıyla Kurum düzenlemelerine uygun olarak hazırlanan ve imzalayan bağımsız denetim kuruluşu tarafından sorumluluğu üstlenilen belgedir. Bağımsız denetim kuruluşu, yaptığı denetim sonucunda konkordato ön projesinde yer alan teklifin gerçekleşeceği hususunda olumlu sonuca varırsa, makul güvence veren denetim raporunu hazırlar (Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 16/I).

Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik kapsamında düzenlenecek raporlar ve bu raporlara dayanak olacak denetimlerde, bağımsız denetim kuruluşlarının faaliyetleri, hak ve yükümlülükleri, raporların inceleme ve denetimleri, bu raporlar sebebiyle doğacak idari ve hukuki sorumluluk ile diğer hususlar hakkında 660 sayılı Kanun Hükmünde Kararname hükümleri uygulanır (Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 17/I).

Borçlu, Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik kapsamında yapılacak denetim için bağımsız denetim kuruluşu ile sözleşme imzalar (Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 18/I). Yapılacak denetimin toplam ücretinin üst sınırına ilişkin ücret tarifesi, denetimin kapsamı ve niteliği dikkate alınarak Adalet Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığınca müştereken belirlenebilir (Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 18/II).

Bağımsız denetim kuruluşu, borçlu ile imzalanan sözleşme ile makul güvence veren denetim raporunu, borçlunun konkordato talebinde bulunduğu tarihten itibaren altmış gün içinde Kuruma bildirir (Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 19/I). Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelikte hüküm bulunmayan hallerde 26.12.2012 tarihli ve 28509 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Bağımsız Denetim Yönetmeliği hükümleri uygulanır (Konkordato Talebine Eklenecek Belgeler Hakkında Yönetmelik m. 20/I).

Sonuç

Konkordato teklifi ve süreci, borçlu ve alacaklılar için önemli hukuki sonuçlar doğuran, titizlikle yürütülmesi gereken bir mekanizmadır. Başvuru şartlarının eksiksiz yerine getirilmesi, yetkili mahkemenin doğru tespiti, gider avansının süresinde yatırılması ve özellikle bağımsız denetim raporunun usulüne uygun olarak hazırlanması, konkordato sürecinin başarıyla tamamlanması için hayati öneme sahiptir. Bu süreçte, İcra ve İflas Kanunu ile ilgili yönetmeliklerin hükümleri doğrultusunda hareket etmek, olası hukuki uyuşmazlıkların önüne geçmek ve tarafların menfaatlerini korumak adına elzemdir.