Konkordato HukukuKonkordatoda Harç, Vergi İstisnaları ve Teşvik Belgeleri: Mali ve Hukuki Boyutları

Giriş

Konkordato, borçlunun mali sıkıntılarını aşarak ekonomik hayata yeniden kazandırılmasını ve alacaklıların da alacaklarına belirli bir düzen içinde kavuşmasını hedefleyen bir iyileştirme sürecidir. Bu sürecin başarılı olabilmesi için borçluya ve konkordato projesine katılan alacaklılara çeşitli kolaylıklar sağlanması büyük önem taşır. Türk hukukunda, İcra ve İflas Kanunu (İİK) m. 308/g hükmü ile konkordato kapsamında yapılan işlemlere yönelik önemli harç ve vergi istisnaları ile teşvik belgelerine ilişkin düzenlemeler getirilmiştir. Bu düzenlemeler, konkordato sürecinin mali yükünü hafifleterek projenin uygulanabilirliğini artırmayı ve borçlunun yeniden yapılanmasına destek olmayı amaçlar. Bu makalede, konkordatoda sağlanan harç, vergi istisnaları ve teşvik belgelerine ilişkin hukuki çerçeve, bu düzenlemelerin kapsamı, uygulama şartları ve hukuki sonuçları detaylı bir şekilde incelenecektir.

Konkordato Kurumunun Ekonomik ve Sosyal Önemi

Konkordato, sadece hukuki bir müessese olmanın ötesinde, ekonomik ve sosyal açıdan da büyük bir öneme sahiptir. Borçlu işletmelerin iflas etmesini önleyerek istihdamın korunmasına, üretim ve ticaretin devamlılığına katkıda bulunur. Aynı zamanda, alacaklıların da iflas tasfiyesine göre daha yüksek oranlarda alacaklarına kavuşma imkanı sunar. Bu nedenle, devletin konkordato sürecini destekleyici düzenlemeler yapması, hem borçlu hem de alacaklılar için bir kazan-kazan durumu yaratır ve genel ekonomik istikrara olumlu katkı sağlar. İİK m. 308/g’de yer alan istisna ve teşvik hükümleri de bu destekleyici yaklaşımın somut bir göstergesidir.

Konkordatoda Harç ve Vergi İstisnalarının Hukuki Temeli (İİK m. 308/g/I)

İcra ve İflas Kanunu’nun 308/g maddesinin birinci fıkrası, tasdik edilen konkordato projesi kapsamında yapılacak belirli işlemlere yönelik önemli harç ve vergi istisnaları getirmektedir. Bu istisnalar, konkordato sürecinin maliyetini düşürerek projenin uygulanmasını kolaylaştırmayı hedefler.

Harç İstisnası (İİK m. 308/g/I-a)

Konkordato projesi kapsamında yapılacak işlemler, 492 sayılı Harçlar Kanunu’na tabi harçlardan istisna edilmiştir. Bu istisna, konkordato sürecinde ortaya çıkabilecek çeşitli hukuki işlemlerin (örneğin, tapu işlemleri, mahkeme harçları, icra dairesi işlemleri vb.) maliyetini önemli ölçüde azaltır.

Bu istisna, konkordato projesinin uygulanması için zorunlu olan her türlü işlemi kapsar. Örneğin, konkordato projesi kapsamında borçlunun malvarlığının yeniden yapılandırılması, taşınmaz devirleri veya ipotek tesisleri gibi işlemler harçtan muaf olacaktır. Bu muafiyet, borçlunun mali yükünü hafifleterek projenin daha kolay hayata geçirilmesine olanak tanır.

Damga Vergisi İstisnası (İİK m. 308/g/I-a)

Konkordato projesi kapsamında yapılacak işlemler nedeniyle düzenlenecek kâğıtlar, damga vergisinden istisna edilmiştir. Damga vergisi, hukuki işlemlerin belgelendirilmesi sırasında alınan bir vergi türüdür. Konkordato sürecinde, borçlu ile alacaklılar arasında veya borçlunun üçüncü kişilerle yapacağı sözleşmeler, protokoller, taahhütnameler gibi birçok belge düzenlenmesi gerekebilir. Bu belgelerin damga vergisinden muaf tutulması, konkordato projesinin maliyetini düşürür ve bürokratik yükü azaltır.

Örneğin, konkordato projesi kapsamında borçların yeniden yapılandırılmasına ilişkin bir protokol veya yeni bir kredi sözleşmesi düzenlendiğinde, bu belgeler damga vergisinden muaf olacaktır.

Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) İstisnası (İİK m. 308/g/I-b)

Alacaklılar tarafından her ne nam altında olursa olsun tahsil edilecek tutarlar, 6802 sayılı Gider Vergileri Kanunu gereği ödenecek banka ve sigorta muameleleri vergisinden istisna edilmiştir. Bu istisna, özellikle banka ve finans kuruluşları gibi alacaklılar için önemlidir. Konkordato projesi kapsamında alacaklıların tahsil edeceği anapara, faiz veya diğer ek ödemeler üzerinden BSMV alınmaması, alacaklıların konkordato projesine katılımını teşvik eder ve tahsilat oranlarını artırır.

Bu istisna, konkordato projesinin finansal boyutunu doğrudan etkiler ve alacaklıların konkordato sürecine daha olumlu yaklaşmasını sağlar.

Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu (KKDF) İstisnası (İİK m. 308/g/I-c)

Borçluya kullandırılacak krediler, Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu’ndan (KKDF) istisna edilmiştir. KKDF, genellikle bankalar aracılığıyla kullandırılan krediler üzerinden alınan bir fondur. Konkordato sürecindeki borçlunun, mali durumunu düzeltmek ve faaliyetlerini sürdürmek için yeni kredilere ihtiyaç duyması muhtemeldir. Bu kredilerin KKDF’den muaf tutulması, borçlunun finansman maliyetini düşürür ve yeni kredi bulmasını kolaylaştırır.

Bu istisna, borçlunun konkordato projesi kapsamında finansal yeniden yapılanmasını destekleyen önemli bir teşviktir.

İstisna Hükümlerinin Uygulama Alanı ve Sınırlamaları (İİK m. 308/g/II)

İİK m. 308/g’de yer alan istisna hükümleri, belirli bir uygulama alanına ve sınırlamalara tabidir. Maddenin ikinci fıkrası bu durumu açıkça belirtmektedir:

Konkordato Projesinde Belirtilen İşlemler

İstisna hükümleri, sadece “konkordato projesinde belirtilen işlemler” bakımından uygulanır. Bu, istisnaların kapsamının konkordato projesinin içeriği ile sınırlı olduğu anlamına gelir. Konkordato projesinde yer almayan veya projenin amacına hizmet etmeyen işlemler bu istisnalardan yararlanamaz. Bu sınırlama, istisnaların kötüye kullanılmasını önlemeyi ve sadece konkordato sürecinin başarısı için gerekli olan işlemleri desteklemeyi amaçlar.

Borçlu ve Proje Kapsamındaki Alacaklılara Özgü Uygulama

İstisnalar, “borçlu ile proje kapsamındaki alacaklılara özgü olarak” uygulanır. Bu, istisnaların kişisel nitelikte olduğunu ve sadece konkordato sürecinin doğrudan taraflarını kapsadığını gösterir. Proje kapsamındaki alacaklılar, konkordato projesine dahil olan ve alacakları konkordato kapsamında yeniden yapılandırılan alacaklılardır.

Üçüncü Kişilerin Yararlanamaması

Maddenin açık hükmü gereği, “üçüncü kişiler bu istisna hükümlerinden yararlanamaz”. Bu, konkordato projesinin dışında kalan veya projeye doğrudan taraf olmayan kişilerin, konkordato kapsamında yapılan işlemlerden kaynaklanan harç ve vergi istisnalarından faydalanamayacağı anlamına gelir. Örneğin, borçlunun konkordato projesi kapsamında bir taşınmazını üçüncü bir kişiye satması durumunda, bu satış işlemi alıcı üçüncü kişi açısından harç ve damga vergisi istisnasından yararlanamaz. Bu sınırlama, istisnaların amacına uygun kullanılmasını ve sadece konkordato sürecinin taraflarına yönelik bir teşvik olmasını sağlar.

Teşvik Belgeleri ve İhracat Taahhüt Süreleri (İİK m. 308/g/III)

Konkordato sürecindeki borçlular için önemli bir diğer destekleyici düzenleme, teşvik belgeleri ve ihracat taahhüt sürelerine ilişkindir. Maddenin üçüncü fıkrası bu konuyu düzenlemektedir:

Teşvik Belgelerinin Sürelerinin İşlememesi

Borçları yeni bir itfa planına bağlanan borçlulara ait olan teşvik belgelerinin süreleri, geçici mühlet kararının verildiği tarihten konkordatonun bağlayıcı hale geldiği tarihe kadar işlemez. Teşvik belgeleri, genellikle yatırım, üretim veya ihracatı desteklemek amacıyla devlet tarafından verilen ve belirli sürelerle geçerli olan belgelerdir. Bu belgeler, vergi indirimleri, gümrük muafiyetleri veya faiz destekleri gibi avantajlar sağlayabilir. Konkordato sürecindeki bir borçlunun, mali sıkıntıları nedeniyle bu teşvik belgelerinden tam olarak yararlanamaması veya sürelerini kaçırması riski bulunur. Bu düzenleme, borçlunun konkordato sürecinde maliyetlerini düşürmesine ve teşviklerden faydalanmaya devam etmesine olanak tanır. Sürelerin işlememesi, borçluya konkordato sürecini tamamlaması için ek zaman kazandırır.

İhracat Taahhüt Sürelerinin İşlememesi

Benzer şekilde, borçları yeni bir itfa planına bağlanan borçlulara ait olan ihracat taahhüt süreleri de geçici mühlet kararının verildiği tarihten konkordatonun bağlayıcı hale geldiği tarihe kadar işlemez. İhracat taahhütleri, genellikle ihracat teşviklerinden yararlanmak için belirli bir süre içinde belirli bir miktarda ihracat yapma yükümlülüğünü ifade eder. Konkordato sürecindeki bir borçlunun, mali sıkıntıları nedeniyle ihracat taahhütlerini yerine getirmekte zorlanması veya süreleri kaçırması riski vardır. Bu düzenleme, borçlunun ihracat taahhütlerini yerine getirmesi için ek süre tanır ve ihracat faaliyetlerinin aksamadan devam etmesini destekler. Bu, özellikle ihracat odaklı işletmeler için hayati bir destektir.

Sürelerin İşlememesi Dönemi

Teşvik belgeleri ve ihracat taahhüt sürelerinin işlememesi, “geçici mühlet kararının verildiği tarihten konkordatonun bağlayıcı hâle geldiği tarihe kadar” olan dönemi kapsar.

• Geçici Mühlet Kararı: Konkordato talebinin mahkemece kabul edilmesiyle verilen ilk karardır. Bu kararla birlikte borçluya belirli bir süre için koruma sağlanır.
• Konkordatonun Bağlayıcı Hale Gelmesi: Konkordato projesinin alacaklılar kurulu tarafından kabul edilmesi ve mahkemece tasdik edilerek kesinleşmesiyle konkordato bağlayıcı hale gelir.

Bu dönem, borçlunun mali durumunu düzeltmeye çalıştığı ve konkordato projesini hazırlayıp uyguladığı kritik bir süreçtir. Sürelerin bu dönemde işlememesi, borçluya nefes alma ve yeniden yapılanma imkanı sunar.

İstisna ve Teşvik Hükümlerinin Amacı ve Önemi

Konkordatoda sağlanan harç, vergi istisnaları ve teşvik belgelerine ilişkin düzenlemeler, konkordato kurumunun temel amaçlarına hizmet eder:

• Borçlunun Kurtarılması: Maliyetleri düşürerek ve ek süreler tanıyarak borçlunun ekonomik hayata yeniden kazandırılmasını kolaylaştırır.
• Alacaklıların Korunması: Alacaklıların konkordato projesine katılımını teşvik eder ve tahsilat oranlarını artırır.
• Ekonomik İstikrar: İşletmelerin kapanmasını önleyerek istihdamın korunmasına ve ekonomik faaliyetlerin devamlılığına katkıda bulunur.
• Konkordatonun Etkinliği: Konkordato sürecinin daha uygulanabilir ve cazip hale gelmesini sağlar.

Bu düzenlemeler, konkordatonun sadece bir borç yapılandırma aracı olmaktan öte, aynı zamanda bir ekonomik iyileştirme ve teşvik mekanizması olduğunu göstermektedir.

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Konkordatoda harç, vergi istisnaları ve teşvik belgeleri hükümleri, teorik olarak önemli avantajlar sunsa da, uygulamada bazı sorunlarla karşılaşılabilir:

• Kapsamın Yorumlanması: “Konkordato projesinde belirtilen işlemler” ifadesinin kapsamı, bazı durumlarda tartışmalara yol açabilir. Bu konuda yargı içtihatlarının ve idari düzenlemelerin netleştirilmesi önemlidir.
• Üçüncü Kişilerle İlişkiler: Üçüncü kişilerin istisnalardan yararlanamaması kuralı, bazı işlemlerde karmaşıklık yaratabilir. Özellikle borçlunun iş ilişkilerini sürdürmesi gereken durumlarda bu kuralın etkileri dikkatle değerlendirilmelidir.
• Denetim ve Kötüye Kullanım: İstisnaların kötüye kullanılmasını önlemek amacıyla denetim mekanizmalarının etkin bir şekilde işlemesi gerekmektedir.

Bu sorunların çözümü için, ilgili kamu kurumları arasında koordinasyonun artırılması, rehber niteliğinde tebliğlerin yayımlanması ve yargı içtihatlarının istikrarlı bir şekilde geliştirilmesi faydalı olacaktır.

Sonuç ve Değerlendirme

Konkordatoda harç, vergi istisnaları ve teşvik belgeleri, İcra ve İflas Kanunu’nun 308/g maddesi ile getirilen ve konkordato kurumunun etkinliğini artıran önemli düzenlemelerdir. Bu hükümler, borçlunun mali yükünü hafifleterek konkordato projesinin uygulanmasını kolaylaştırır, alacaklıların sürece katılımını teşvik eder ve borçlunun ekonomik hayata yeniden kazandırılmasına destek olur. Harç, damga vergisi, BSMV ve KKDF istisnaları ile teşvik belgeleri ve ihracat taahhüt sürelerinin işlememesi, konkordato sürecinin maliyetini düşürerek ve borçluya ek zaman tanıyarak projenin başarı şansını artırır. Ancak, bu istisnaların sadece konkordato projesinde belirtilen işlemlerle sınırlı olması ve üçüncü kişilerin bu istisnalardan yararlanamaması gibi sınırlamalar, düzenlemelerin amacına uygun kullanılmasını sağlamak adına önemlidir. Uygulamada karşılaşılabilecek sorunların giderilmesi için yargı içtihatlarının ve idari düzenlemelerin netleştirilmesi, konkordato kurumunun daha verimli işlemesine katkı sağlayacaktır.