Vergi hukukunda mükelleflerin yükümlülüklerini yerine getirmesi, mali denetimlerin etkin şekilde yürütülmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Ancak bazı mükellefler, vergi yükünü azaltmak veya yasal olmayan yollarla ticari kazançlarını artırmak amacıyla sahte fatura düzenleme veya kullanma yoluna gitmektedir. Bu tür fiiller, Vergi Usul Kanunu (VUK) ve Türk Ceza Kanunu (TCK) çerçevesinde ağır cezalarla karşılık bulan suçlar arasında yer almaktadır.
Sahte fatura kullanımı, hem idari hem de cezai yaptırımlara tabi olup, tespit edilmesi durumunda ciddi hukuki süreçleri beraberinde getirmektedir. Bu çalışmada, sahte fatura kullanma suçunun hukuki niteliği, cezai sorumluluk, dava süreci ve savunma stratejileri detaylı şekilde ele alınacaktır.
Sahte Fatura Kavramı ve Hukuki Niteliği
Sahte fatura, gerçekte yapılmayan bir ticari işlemin yapılmış gibi gösterilmesiyle düzenlenen ve vergi avantajı sağlamak amacıyla kullanılan belgedir. Bu belgeler, genellikle KDV iadesi almak, giderleri artırarak vergi matrahını düşürmek veya usulsüz kazanç elde etmek amacıyla düzenlenmektedir.
Vergi Usul Kanunu’na göre sahte fatura, iki farklı şekilde değerlendirilmektedir:
- Sahte belge düzenleme (VUK md. 359/a-2): Hiç gerçekleşmemiş bir ticari işlemi varmış gibi göstererek sahte belge tanzim edilmesidir.
- Sahte belge kullanma (VUK md. 359/b-1): Başka bir kişi tarafından düzenlenen sahte faturanın ticari defterlere işlenerek vergi avantajı sağlanmasıdır.
Her iki fiil de Vergi Usul Kanunu çerçevesinde ağır yaptırımlara tabi olup, vergi kaçakçılığı suçu kapsamında değerlendirilir.
Sahte Fatura Kullanmanın Cezai Sorumluluğu
Sahte fatura kullanımı, hem idari hem de cezai sorumluluk doğuran bir suçtur. Bu suçun işlenmesi durumunda mükellef hakkında Vergi Usul Kanunu, Türk Ceza Kanunu ve Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kapsamında yaptırımlar uygulanabilir.
Vergi Usul Kanunu Kapsamında Cezai Yaptırımlar
Vergi Usul Kanunu’nun 359. maddesine göre, sahte belge düzenleyen veya kullanan kişiler hakkında:
- 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası
- Vergi ziyaı cezası
- Özel usulsüzlük cezası
- Vergi inceleme raporları doğrultusunda yeniden vergi tahakkuku
öngörülmektedir.
Türk Ceza Kanunu Kapsamında Cezai Yaptırımlar
Sahte fatura kullanma suçu, TCK 204. madde kapsamında “resmi belgede sahtecilik” suçu olarak da değerlendirilebilir. Bu durumda:
- Resmi evrakta sahtecilik yapan kişilere 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası uygulanabilir.
- Suç örgütüyle bağlantılı şekilde sahte belge kullanımı tespit edilirse, cezalar artırılarak uygulanır.
Bu cezalar, suçun işlendiği koşullara göre değişiklik gösterebilir ve mükellefin iyi niyetli olup olmadığı, vergi idaresiyle iş birliği yapıp yapmadığı gibi faktörler de dikkate alınır.
Sahte Fatura Kullanma Suçunun Tespit Edilmesi
Vergi denetim mekanizmaları, sahte fatura kullanımı konusunda oldukça gelişmiş sistemler kullanmaktadır. Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı (VDK), Gelir İdaresi Başkanlığı ve Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK), bu tür suçların tespit edilmesinde etkin bir rol oynamaktadır.
Sahte fatura kullanımı aşağıdaki yöntemlerle tespit edilebilir:
- Vergi incelemeleri ve denetimler
- Karşıt inceleme yoluyla (faturayı düzenleyen ve kullanan işletmelerin çapraz kontrol edilmesi)
- Banka hesap hareketlerinin incelenmesi
- MASAK tarafından yapılan finansal analizler
Eğer mükellef sahte fatura kullandığı şüphesiyle incelemeye tabi tutulursa, öncelikle vergi inceleme raporu hazırlanır ve ardından ilgili savcılığa suç duyurusunda bulunulur.
Sahte Fatura Kullanma Davası Açma Süreci
Sahte fatura kullanımı tespit edildiğinde, mükellef hakkında:
- Vergi dairesi tarafından idari yaptırımlar uygulanır (vergi ziyaı cezası, özel usulsüzlük cezası vb.)
- Vergi suçu raporu hazırlanarak Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulur.
- Ceza davası açılır ve mükellef hakkında yargılama süreci başlar.
Dava sürecinde, mükellefin gerçekten sahte fatura kullanıp kullanmadığı, hata yapıp yapmadığı, iyi niyetli olup olmadığı gibi hususlar değerlendirilir.
Savunma Stratejileri
Sahte fatura kullanma davasında, sanığın savunması oldukça kritiktir. Mükellefin lehine olan en önemli hususlar şunlardır:
- Faturanın gerçekten ticari bir işlem karşılığı düzenlenip düzenlenmediği
- Mükellefin sahte belge düzenleyen firmayla irtibatı olup olmadığı
- Faturanın düzenlendiği dönemde ilgili ticari faaliyetlerin olup olmadığı
- Mükellefin sahte belge düzenlendiğinden haberdar olup olmadığı
Mahkeme, şüpheden sanık yararlanır ilkesini göz önünde bulundurarak, yeterli delil sunulmaması durumunda beraat kararı verebilir.
Mahkeme Kararları ve Olası Sonuçlar
Sahte fatura davasında mahkemeler genellikle:
- Delillerin yetersiz olması durumunda beraat kararı verir.
- Mükellefin bilerek sahte fatura kullandığı anlaşılırsa hapis cezası uygulanabilir.
- Vergi ziyaı tespit edilirse, ek vergi tahakkuk ettirilerek cezalar artırılabilir.
Davanın nasıl sonuçlanacağı, mükellefin savunma stratejisine, mahkemeye sunulan delillere ve yargılamanın seyrine bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Sonuç ve Değerlendirme
Sahte fatura kullanımı, vergi kaçırmaya yönelik ciddi bir suç olup hem idari hem de cezai yaptırımlara tabidir. Bu tür suçların önlenmesi için, mükelleflerin ticari belgelerini dikkatli bir şekilde yönetmesi ve şüpheli işlemlerden kaçınması gerekmektedir.