Ceza hukukunda şikayetten vazgeçme, mağdurun suç nedeniyle başlattığı süreci geri çekmesi anlamına gelir. Ancak, şikayetten vazgeçmenin ceza davasını düşürüp düşürmeyeceği, işlenen suçun türüne bağlıdır. Bazı suçlar şikayete bağlı olup mağdurun geri çekmesiyle dava düşerken, bazı suçlar kamu düzenini ilgilendirdiği için şikayetten vazgeçme yargı sürecini etkilemez.
Bu makalede şikayetten vazgeçmenin hukuki dayanağı, şikayete bağlı suçlar ile re’sen soruşturulan suçlar arasındaki farklar ve yargılamaya etkileri detaylı olarak ele alınacaktır.
Şikayetten Vazgeçmenin Hukuki Çerçevesi
Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) ve Türk Ceza Kanunu (TCK) çerçevesinde bazı suçlar mağdurun şikayeti üzerine soruşturulabilir. CMK 73. madde uyarınca, şikayete tabi suçlarda mağdurun şikayetten vazgeçmesi davanın düşmesine neden olur. Ancak TCK 253. madde kapsamında uzlaştırmaya tabi suçlarda, taraflar uzlaştığında dava düşer. Kamu düzenini ilgilendiren suçlarda ise şikayetten vazgeçme yargı sürecini etkilemez.
Şikayetten vazgeçme şu aşamalarda etkili olabilir:
- Soruşturma aşaması: Eğer suç şikayete tabi ise ve mağdur şikayetinden vazgeçerse, savcılık kovuşturmaya yer olmadığına dair karar (takipsizlik kararı) verebilir.
- Kovuşturma aşaması: Dava açıldıktan sonra mahkemeye sunulan şikayetten vazgeçme beyanı, şartları sağlıyorsa davanın düşmesine neden olabilir.
- Hüküm sonrası: Eğer mahkeme ceza vermişse ancak hüküm kesinleşmemişse, şikayetten vazgeçme sanık lehine bir gerekçe olabilir.
Ancak bu süreçler, suçun türüne göre farklı sonuçlar doğurur.
Şikayete Bağlı Suçlar ve Şikayetten Vazgeçmenin Sonuçları
Ceza hukukunda bazı suçlar yalnızca mağdurun şikayeti üzerine soruşturulabilir. Bu tür suçlarda mağdur, şikayetten vazgeçtiğinde dava otomatik olarak düşer ve sanık cezalandırılmaz.
Şikayete bağlı suçlara örnekler:
- Hakaret (TCK 125)
- Tehdit (basit hali, TCK 106/1)
- Basit yaralama (TCK 86/2)
- Özel hayatın gizliliğini ihlal (TCK 134)
- Güveni kötüye kullanma (TCK 155)
- Basit dolandırıcılık (TCK 157)
Bu suçlarda, şikayetten vazgeçme ile soruşturma veya kovuşturma sona erer ve dava düşer. Ancak mağdur vazgeçse bile, sanık isterse beraat etmek için yargılamanın devam etmesini talep edebilir.
Şikayetten vazgeçme, birden fazla sanığın olduğu davalarda sadece vazgeçilen sanık için geçerli olur. Yani mağdur, sadece bir sanık hakkında vazgeçerse, diğer sanıklar yargılanmaya devam edebilir.
Şikayete Bağlı Olmayan (Re’sen Soruşturulan) Suçlar
Bazı suçlar kamu düzenini doğrudan ilgilendirdiği için, şikayet olmaksızın savcılık tarafından doğrudan soruşturulur ve mahkeme tarafından kovuşturma yürütülür. Bu tür suçlarda mağdurun şikayetten vazgeçmesi, davayı düşürmez.
Şikayetten vazgeçmenin davayı düşürmeyeceği suçlar:
- Kasten öldürme (TCK 81)
- Cinsel saldırı ve çocuk istismarı (TCK 102, 103)
- Uyuşturucu ticareti (TCK 188)
- Yağma (gasp) (TCK 148)
- Silahla veya birden fazla kişiyle tehdit (TCK 106/2)
- Taksirle ölüme neden olma (TCK 85)
Bu suçlar toplum güvenliğini tehdit ettiği için, mağdurun şikayetten vazgeçmesi yalnızca sanığın cezasında hafifletici neden olarak değerlendirilebilir, ancak davanın düşmesine neden olmaz.
Şikayetten Vazgeçme Nasıl Yapılır?
Şikayetten vazgeçme, hukuken geçerli olabilmesi için yazılı veya sözlü olarak yetkili makamlara bildirilmelidir.
- Savcılık aşamasında şikayetten vazgeçme: Mağdur, soruşturma aşamasında savcılığa giderek şikayetini geri çekebilir.
- Mahkemede şikayetten vazgeçme: Dava açıldıktan sonra, mağdur mahkemeye dilekçe sunarak veya duruşmada sözlü olarak beyan ederek şikayetini geri çekebilir.
Şikayetten vazgeçme, rızaya dayalı olmalı ve baskı altında verilmemelidir. Hakim veya savcı, mağdurun beyanının özgür iradesiyle verildiğini değerlendirmek zorundadır.
Şikayetten Vazgeçme Halinde Tazminat ve Uzlaşma
Şikayetten vazgeçme, sanığın mağdura tazminat ödemesi karşılığında da gerçekleşebilir. Bu süreç, mağdur ve sanık arasında bir tür anlaşmalı çözüm yolu olabilir.
Bazı suçlar, TCK 253. madde kapsamında uzlaştırma prosedürüne tabidir. Eğer uzlaşma sağlanırsa, şikayetten vazgeçme gibi ceza davası sona erdirilebilir. Ancak, uzlaştırma işlemi yargı mercileri tarafından onaylanmalıdır.
Şikayetten Vazgeçmenin Sonuçları
-
Soruşturma aşamasında şikayetten vazgeçme:
- Şikayete bağlı suçlarda, savcılık dosyayı kapatır ve takipsizlik kararı verir.
- Kamu davasına tabi suçlarda, soruşturma devam eder.
-
Dava açıldıktan sonra şikayetten vazgeçme:
- Şikayete bağlı suçlarda dava düşer.
- Re’sen soruşturulan suçlarda, sanık yargılanmaya devam eder.
-
Hüküm verildikten sonra şikayetten vazgeçme:
- Hüküm kesinleşmemişse, üst mahkemede değerlendirilerek sanık lehine sonuç doğurabilir.
- Kesinleşmiş mahkumiyet kararları şikayetten vazgeçmeyle ortadan kalkmaz.
Sonuç
Şikayetten vazgeçme, yalnızca şikayete bağlı suçlarda ceza davasının düşmesine neden olur. Ancak kamu davası niteliğindeki suçlarda, şikayetten vazgeçme davayı durdurmaz, sadece sanık lehine bir hafifletici neden olabilir.