TCK Madde 13 – Diğer Suçlar
(1) Aşağıdaki suçların, vatandaş veya yabancı tarafından, yabancı ülkede işlenmesi halinde, Türk kanunları uygulanır:
a) İkinci Kitap, Birinci Kısım altında yer alan suçlar.
b) İkinci Kitap, Dördüncü Kısım altındaki Üçüncü, Dördüncü, Beşinci, Altıncı, Yedinci ve Sekizinci Bölümlerde yer alan suçlar.
c) İşkence (madde 94, 95).
d) Çevrenin kasten kirletilmesi (madde 181).
e) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188), uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma (madde 190).
f) Parada sahtecilik (madde 197), para ve kıymetli damgaları imale yarayan araçların üretimi ve ticareti (madde 200), mühürde sahtecilik (madde 202).
g) Fuhuş (madde 227).
h) Rüşvet (madde 252).
i) Deniz, demiryolu veya havayolu ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması (madde 223, fıkra 2, 3) ya da bu araçlara karşı işlenen zarar verme (madde 152) suçları.(2) Birinci fıkranın (a) ve (b) bentlerinde yazılı suçlar dolayısıyla yabancı bir ülkede mahkûmiyet veya beraat kararı verilmiş olsa bile, Adalet Bakanının talebi üzerine Türkiye’de yargılama yapılır.
Genel Çerçeve
TCK Madde 13, “diğer suçlar” başlığı altında, uluslararası niteliği olan suçlar için özel bir yargılama yetkisi öngörür. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta şudur:
Fail ister Türk vatandaşı, ister yabancı olsun,
Suç nerede işlenirse işlensin (yurt içi – yurt dışı fark etmez),
Eğer suç uluslararası düzeyde önem taşıyan suçlardan ise,
Türk kanunları uygulanabilir.
Bu madde, Türk hukuk sistemine evrensellik ilkesinin yansımasıdır. Evrensellik ilkesi, bazı suçların tüm devletler tarafından cezalandırılabileceğini kabul eder. Çünkü bu suçlar sadece bir ülkenin değil, tüm insanlığın ortak menfaatini ilgilendirir.
Kapsama Giren Suçlar
Maddenin birinci fıkrası, tek tek hangi suçların bu kapsamda olduğunu belirtmiştir. Bunları daha anlaşılır şekilde açalım:
a) İkinci Kitap, Birinci Kısım Suçları
Bu kısımda Devlete Karşı Suçlar yer almaktadır. Örneğin:
Anayasayı ihlal,
Cumhurbaşkanına suikast,
Yasama organına veya hükümete karşı suçlar,
Devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozmak,
Düşmanla işbirliği.
Bu suçlar, devletin varlığını doğrudan tehdit ettiği için, nerede işlenirse işlensin Türkiye bakımından yargılanır.
b) İkinci Kitap, Dördüncü Kısım Altındaki Bazı Suçlar
Burada millete ve devlete karşı işlenen ağır suçlar sayılmıştır. Özellikle kamu barışını bozan suçlar, anayasal düzene karşı suçlar, milli savunmaya karşı suçlar ve devlet sırlarına karşı suçlar bu kapsama girer.
c) İşkence (m. 94, 95)
Uluslararası hukukta işkence mutlak yasaktır. Nerede işlenirse işlensin, tüm devletler tarafından cezalandırılabilir.
d) Çevrenin Kasten Kirletilmesi (m. 181)
Çevre, uluslararası düzeyde korunması gereken ortak değerlerden biridir. Bu nedenle çevrenin kasten kirletilmesi de evrensel nitelikli bir suç olarak kabul edilmiştir.
e) Uyuşturucu ve Uyarıcı Madde Suçları (m. 188, 190)
Uyuşturucu imal ve ticareti ile kullanımını kolaylaştırma, sınır aşan organize suçluluk kapsamındadır. Bu nedenle fail Türk vatandaşı olsun olmasın, Türkiye’de yargılanabilir.
f) Parada Sahtecilik, Damga ve Mühür Suçları (m. 197, 200, 202)
Uluslararası mali sistemi tehdit eden suçlar olduğundan, bu suçlar da evrensel nitelikte kabul edilmiştir.
g) Fuhuş (m. 227)
Fuhuş suçu, özellikle uluslararası insan ticareti ve örgütlü suçlarla bağlantılı olduğundan evrensellik kapsamına alınmıştır.
h) Rüşvet (m. 252)
Uluslararası yolsuzlukla mücadele anlaşmalarına paralel olarak, rüşvet suçu da yabancı ülkelerde işlense bile Türk mahkemelerince yargılanabilir hale getirilmiştir.
i) Ulaşım Araçlarının Kaçırılması veya Zarar Verilmesi (m. 152, 223/2-3)
Uluslararası terörizmin en çok başvurduğu yöntemlerden biri olan uçak, gemi veya tren kaçırma suçları, sınır ötesi niteliği nedeniyle doğrudan bu madde kapsamına girmiştir.
İkinci Fıkra: Yabancı Mahkeme Kararlarının Etkisizliği
Maddenin ikinci fıkrası, özellikle a ve b bentlerindeki ağır suçlar bakımından, yabancı ülkede verilen kararların Türkiye açısından bağlayıcı olmadığını açıkça düzenler.
Yani bir kişi yabancı ülkede bu suçlardan dolayı beraat etmiş ya da mahkûm olmuş olsa bile, Adalet Bakanı’nın talebi üzerine Türkiye’de yeniden yargılanır.
Bu düzenleme, Türkiye’nin ulusal güvenlik ve kamu düzeni ile doğrudan bağlantılı suçlarda yabancı mahkeme kararlarına güvenmemesinden kaynaklanır.
Uluslararası Hukukla Bağlantı
TCK m.13, Türkiye’nin uluslararası yükümlülükleriyle de bağlantılıdır. Türkiye:
BM Sözleşmeleri,
Avrupa Konseyi Sözleşmeleri,
Uyuşturucu, çevre, yolsuzluk ve insan hakları sözleşmeleri
çerçevesinde bazı suçları nerede işlenirse işlensin kovuşturma yükümlülüğü altındadır. Bu madde, bu yükümlülükleri iç hukuka yansıtmaktadır.
Uygulama Örnekleri
Bir Türk vatandaşı Almanya’da işkence fiili işler. Fail Türkiye’ye gelirse Türkiye’de yargılanır.
Bir yabancı, Hollanda’da sahte para basar ve Türkiye’ye gelir. Türk mahkemeleri bu kişiyi yargılar.
Bir Türk vatandaşı Brezilya’da çevreyi kasten kirletir. Suç Türkiye’de de kovuşturulabilir.
Bir kişi, Fransa’da bir uçağı kaçırır. Fail Türkiye’de bulunduğunda yargılama yapılır.
Eleştiriler
Bu madde, çifte yargılama yasağına (ne bis in idem) aykırı görünebilir. Çünkü yabancı mahkemede beraat eden bir kişi Türkiye’de yeniden yargılanabilir.
Ancak Türkiye, devlete ve insanlığa karşı suçlarda mutlak yargılama yetkisini saklı tutarak ulusal çıkarları korumayı tercih etmiştir.
Ayrıca bu suçların niteliği gereği, uluslararası ceza hukuku da evrensel yargı yetkisini kabul etmektedir.
Sonuç
TCK Madde 13, hem Türk vatandaşları hem de yabancılar için uluslararası nitelikli suçlarda evrensel yargı yetkisini düzenler.
Failin uyruğu ve suçun işlendiği yer önem taşımaz.
İşkence, sahtecilik, uyuşturucu, çevreyi kirletme, rüşvet, ulaşım araçlarını kaçırma gibi ağır suçlar kapsama girer.
Devlete karşı suçlarda ve kamu düzenini tehdit eden fiillerde yabancı mahkeme kararları Türkiye’de geçerli sayılmaz.
Yargılama, çoğu durumda Adalet Bakanı’nın talebi üzerine başlar.
Bu hüküm, hem Türkiye’nin uluslararası yükümlülüklerini yerine getirmesine hem de kamu güvenliği ve adaletin sağlanmasına hizmet eden en kapsamlı düzenlemelerden biridir.
