TCK 19. Madde: Yabancı Kanunun Göz Önünde Bulundurulması
(1) Türkiye’nin egemenlik alanı dışında işlenen suçlar dolayısıyla Türkiye’de yargılama yapılırken, Türk kanununa göre verilecek olan ceza, suçun işlendiği ülke kanununda öngörülen cezanın üst sınırından fazla olamaz.
(2) Ancak suçun;
a) Türkiye’nin güvenliğine karşı veya zararına olarak,
b) Türk vatandaşına karşı ya da Türk kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisi zararına olarak,
işlenmesi durumunda, yukarıdaki fıkra hükmü uygulanmaz.
Küreselleşme, dijitalleşme ve uluslararası hareketlilik, suçların yalnızca tek bir ülkenin sınırları içinde işlenmesiyle sınırlı kalmadığı bir dünyayı karşımıza çıkarıyor. Bu nedenle, yurt dışında işlenen fiillerin Türkiye’de yargılanması söz konusu olduğunda, hangi cezanın ve hangi ölçülerin uygulanacağı kritik bir mesele hâline gelir. TCK 19. Madde, tam da bu ihtiyaca cevap verir: yabancı ülkede işlenen suç Türkiye’de yargılanırken verilecek cezanın üst sınırını, belirli koşullarda suçun işlendiği ülkenin hukukunda öngörülen üst sınırla sınırlar. Ancak Türkiye’nin güvenliği, Türk vatandaşları veya Türk özel hukuk tüzel kişileri zarar görmüşse bu sınır uygulanmaz.
TCK 19. Madde’nin amacı, yurt dışında işlenen suçlar bakımından ceza adaletinde denge kurmaktır. Failin, yalnızca yargılama Türkiye’de yapılıyor diye daha ağır bir cezaya maruz kalmasını engeller. Diğer yandan, ulusal güvenlik, Türk vatandaşının korunması ve Türk şirketlerinin/derneklerinin zarar görmesi gibi durumlarda Türk ceza siyasetinin önceliklerini koruyarak istisna getirir.
Bu madde, yabancı ülkede işlenen fiillerin Türkiye’de yargılanmasına imkân tanıyan düzenlemelerle (ör. yurt dışında işlenen suçlara ilişkin yetki hükümleri) birlikte düşünülmelidir; TCK 12 ve 13’teki yetki mantığıyla TCK 19’un “cezada üst sınır” kuralı birbirini tamamlar.
Uygulama Şartları (Adım Adım)
TCK 19. Madde devreye girebilmesi için tipik koşullar:
Fiil Türkiye’nin egemenlik alanı dışında işlenmiş olmalı.
Yargılama Türkiye’de yapılmalı. (Türk mahkemelerinin kişisel/konusal/yer bakımından yetkisi bulunmalı.)
Ceza tayini aşamasında hâkim, Türk kanununa göre belirlediği cezanın yabancı hukuktaki üst sınırı aşmamasını gözetir.
İstisna yoksa (aşağıda sayılan üç halden biri yoksa) yabancı ülke üst sınırı bağlayıcıdır.
İstisnalar (Üst Sınırın Uygulanmadığı Haller)
Aşağıdaki üç durumda, yabancı hukukun üst sınırı dikkate alınmaz; Türk kanunundaki ceza tam kapasitesiyle uygulanabilir:
Türkiye’nin güvenliğine karşı veya zararına işlenen suçlar.
Türk vatandaşına karşı işlenen suçlar.
Türk hukukuna göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisinin (ör. Türkiye’de kurulu bir anonim/limited şirket, dernek, vakıf) zararına işlenen suçlar.
Özet: Bu üç başlıktan biri varsa, TCK 19. Madde’nin 1. fıkrasındaki “yabancı üst sınır” freni kalkar.
“Üst Sınır” Nasıl Belirlenir?
Hapis cezası: Yabancı hukukta o suç için öngörülen en yüksek yıl/ay dikkate alınır. Türk hukukunda belirlediğiniz ceza, bu rakamı geçemez.
Adlî para cezası: Yabancı hukukta para cezası üst limiti varsa, miktar açısından aşılmamalı.
Alternatif/Seçimlik cezalar: Yabancı hukuk “hapis veya para” gibi seçimlik yaptırım öngörüyorsa, üst sınırı aşmayacak bir tercih yapılır.
Nitelikli hâller: Üst sınır, somut olaya uygun tipe göre belirlenir. Yabancı hukukta fiil nitelikli hâle giriyorsa, o tipe ait üst sınır baz alınır.
Maktu/kamu düzeni niteliği: Zorunlu güvenlik tedbirleri gibi ceza dışı yaptırımlar ayrıca değerlendirilir; madde doğrudan “cezanın üst sınırı” ile ilgilidir.
Yabancı Hukukun Tespiti (Pratik Yol Haritası)
Ceza yargılamasında hâkim, yabancı hukukun içeriğini ortaya koymak için çeşitli araçlardan yararlanabilir:
Adlî yardımlaşma kanalları ile ilgili ülke mevzuatının temini,
Resmî tercümeler ve uzman raporları,
Akademik kaynaklar ve resmî mevzuat portalları (çeviriye dikkat),
Tarafların sunduğu güvenilir belgeler.
Amaç, “o ülkede bu fiil için en fazla ne kadar ceza veriliyor?” sorusuna isabetli cevap bulmaktır. Çeviri ve tip eşleştirmesi hataları, üst sınırın yanlış tespit edilmesine yol açabilir.
Senaryo Örnekleri (Hipotetik)
Senaryo 1 – Genel kuralın uygulanması:
Bir kişi, X ülkesinde işlediği bir suç nedeniyle Türkiye’de yargılanıyor. X ülkesinde bu suç için üst sınır 3 yıl, Türkiye’de 5 yıl. TCK 19. Madde gereği verilecek ceza 3 yılı aşamaz.Senaryo 2 – Türk vatandaşına karşı suç (istisna):
Bir Türk vatandaşı Y ülkesinde mağdur edilmiş. Y ülkesinde üst sınır 2 yıl. Türk vatandaşı mağdur olduğundan, yabancı üst sınır uygulanmaz; Türk hukukundaki üst sınıra göre ceza verilebilir.Senaryo 3 – Türk şirketine zarar (istisna):
Türkiye’de kurulu bir anonim şirketin malvarlığına, Z ülkesinde suç işlenerek zarar veriliyor. TCK 19/2 devrededir; yabancı üst sınır dikkate alınmaz.Senaryo 4 – Seçimlik yaptırım:
Yabancı hukukta suç için “para cezası veya 1 yıla kadar hapis” düzenlenmişse, Türk mahkemesi 1 yılı geçemez; para cezası verilecekse de yabancı üst limite sadık kalınır.
Uygulamada Dikkat Edilecek Noktalar
Savunma açısından:
Yabancı kanundaki üst sınırı somut olaya uygun tipe göre, doğru metin ve güncel sürüm üzerinden belgeleyin.
Çeviri ve tip eşleştirmesi (hangi suç tipi?) hatalarını önlemek için uzman görüşü ve resmî kaynaklara dayanın.
İstisnaların yokluğunu (güvenlik, vatandaş, tüzel kişi) ortaya koyan olguları açıkça sunun.
Katılan/mağdur açısından:
İstisna koşullarından biri varsa (ör. mağdur Türk vatandaşı ise), bunu kimlik ve statü belgeleriyle açıkça gösterin.
Türk özel hukuk tüzel kişisi zarar görmüşse, kuruluş belgeleri ve zarar bağlantısını netleştirin.
Sık Yapılan Hatalar
Yanlış hukuk metni üzerinden üst sınır belirlemek (güncel olmayan metin/yanlış ülke).
Nitelikli hâli gözden kaçırmak ve yanlış tipe göre üst sınır almak.
Seçimlik yaptırımlarda üst sınır mantığını karıştırmak.
İstisna hallerini yanlış değerlendirmek (ör. yabancı ülkede kurulmuş şirketi “Türk tüzel kişisi” sanmak).
SSS (Kısa)
TCK 19. Madde her yurt dışı suça uygulanır mı?
Hayır. Önce Türk mahkemelerinin yargılama yetkisi olmalı; sonra ceza tayini aşamasında devreye girer.
Üst sınır sadece hapis cezaları için mi geçerli?
Hayır. Esas olan “cezanın üst sınırı”dır; para cezalarında da yabancı üst limit gözetilir.
İstisna varsa ne olur?
İstisna hâllerinde (güvenlik, Türk vatandaşı, Türk özel hukuk tüzel kişisi) yabancı üst sınır dikkate alınmaz.
Yabancı hukuku kim getirir?
Mahkeme re’sen araştırır; taraflar delil sunabilir. Güvenilir ve güncel metin şarttır.
Sonuç
TCK 19. Madde, yurt dışında işlenen suçlara ilişkin Türkiye’deki yargılamalarda cezanın ölçülülüğünü ve adaleti güvence altına alır. Genel kural, yabancı hukuktaki üst sınırın aşılmamasıdır; ancak Türkiye’nin güvenliği, Türk vatandaşları ve Türk özel hukuk tüzel kişileri söz konusu olduğunda Türk ceza hukuku tam etkisiyle uygulanır. Uygulamada doğru üst sınırın belirlenmesi, çeviri ve tip eşleştirmesi hatalarından kaçınılması ve istisnaların hukuken isabetli değerlendirilmesi esastır.
