Giriş
Türkiye’de şirketlerin hukuki statüsü, ortaklık yapısı ve faaliyet alanları, Türk Ticaret Kanunu (TTK) çerçevesinde düzenlenmiştir. Şirket türlerinin belirlenmesi, işleyişlerinin düzenlenmesi ve hukuki çerçeveye uygun hareket etmeleri, ticari hayatın güvenli ve sürdürülebilir bir şekilde ilerlemesi açısından büyük önem taşır. Girişimciler ve yatırımcılar için hangi şirket türünün seçileceği, iş modelinin başarısını doğrudan etkileyen bir faktördür. Bu makalede, Türkiye’de geçerli şirket türleri ve bunlar arasındaki farklar ele alınacaktır.
1. Türkiye’de Şirket Türleri
Türk Ticaret Kanunu’na göre şirketler şahıs şirketleri ve sermaye şirketleri olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Bunun dışında, özel yasalara tabi kooperatifler ve adi şirketler gibi ortaklık yapıları da bulunmaktadır.
2. Şahıs Şirketleri
Şahıs şirketlerinde, ortakların kimlikleri ön plandadır ve ortaklık yapısının devri kısıtlanmıştır. Bu şirketlerde ortakların şirket borçlarına karşı kişisel sorumluluğu söz konusudur.
2.1. Adi Şirket
- Türk Borçlar Kanunu kapsamında düzenlenen, tüzel kişiliği olmayan bir ortaklık türüdür.
- Belirli bir iş veya proje için iki ya da daha fazla kişi tarafından oluşturulabilir.
- Ortaklar, şirketin borçlarına karşı sınırsız sorumluluk taşır.
- Ticaret siciline kaydedilmesine gerek yoktur.
2.2. Kollektif Şirket
- En az iki gerçek kişi tarafından kurulur.
- Şirketin borçlarından ortaklar şahsi malvarlıklarıyla sorumludur.
- Şirketin yönetimi tüm ortaklara aittir ve ortaklık payı devredilemez.
2.3. Komandit Şirket
- İki tip ortak bulunur: Komandite ortaklar (sınırsız sorumlu) ve komanditer ortaklar (sınırlı sorumlu).
- Tüzel kişiliğe sahiptir ve ticaret siciline kaydedilmesi gerekir.
- Sermaye katkısı sınırlı olan komanditer ortaklar yönetimde yer almaz.
3. Sermaye Şirketleri
Sermaye şirketleri, şahıs şirketlerinden farklı olarak tüzel kişiliğe sahip olup, ortakların sorumluluğu koydukları sermaye ile sınırlıdır.
3.1. Limited Şirket (LTD)
- En az bir, en fazla 50 ortak tarafından kurulabilir.
- Ortakların sorumluluğu koydukları sermaye ile sınırlıdır.
- Şirketin sermayesi en az 50.000 TL olmak zorundadır.
- Yönetim, şirket sözleşmesiyle belirlenen müdür veya müdürler tarafından yürütülür.
- Halka arz edilmesi mümkün değildir.
3.2. Anonim Şirket (A.Ş.)
- En az bir ortakla kurulabilir ve ortak sayısı sınırsız olabilir.
- Ortaklar, sadece taahhüt ettikleri sermaye kadar sorumludur.
- Sermayesi en az 250.000 TL olmalıdır.
- Yönetim kurulu tarafından yönetilir.
- Halka arz edilebilir, yani hisseleri borsada işlem görebilir.
4. Kooperatifler
- Ortaklarının ekonomik menfaatlerini korumak amacıyla kurulan tüzel kişiliğe sahip şirket türüdür.
- Ortak sayısı en az 7 olmalıdır.
- Sermaye, ortakların paylarına göre belirlenir.
- Yönetim kurulu tarafından yönetilir ve kararlar ortaklar kurulu tarafından alınır.
5. Şirket Türleri Arasındaki Temel Farklar
| Kriter | Şahıs Şirketleri | Sermaye Şirketleri | Kooperatifler |
|---|---|---|---|
| Tüzel Kişilik | Kollektif ve komandit şirketlerde var, adi şirkette yok | Var | Var |
| Ortak Sayısı | Genellikle sınırlı | Anonim şirketlerde sınırsız, limited şirketlerde en fazla 50 ortak | En az 7 |
| Ortakların Sorumluluğu | Sınırsız veya karma (komandit şirkette) | Sadece koydukları sermaye ile sınırlı | Ortaklara göre değişebilir |
| Sermaye Şartı | Bulunmamakta veya esnek | LTD: En az 50.000 TL, A.Ş.: En az 250.000 TL | Ortakların paylarına göre belirlenir |
| Yönetim | Ortaklar yönetir | Yönetim kurulu veya müdürler yönetir | Yönetim kurulu yönetir |
| Vergi Yükümlülüğü | Gelir vergisine tabi | Kurumlar vergisine tabi | Kurumlar vergisine tabi |
6. Hangi Şirket Türü Seçilmelidir?
- Küçük ölçekli bireysel girişimler için şahıs şirketleri daha avantajlıdır çünkü kurulum maliyetleri düşüktür.
- Orta ölçekli işletmeler için limited şirket daha iyi bir seçenektir çünkü sorumluluk sınırlıdır.
- Büyük ölçekli ve yatırımcı çekmek isteyen işletmeler için anonim şirket en uygun modeldir.
- Tarım, konut ve sanayi sektörlerinde iş birliği amaçlı faaliyet göstermek isteyen gruplar için kooperatifler avantajlıdır.
Sonuç
Türkiye’de şirket türleri, işletme sahiplerinin faaliyet alanlarına ve sermaye yapısına göre farklı avantajlar ve yükümlülükler sunmaktadır. Şahıs şirketleri daha esnek ve küçük işletmeler için uygunken, sermaye şirketleri büyük ölçekli ve kurumsallaşmış işletmeler için tercih edilmektedir. İşletme kurmak isteyen girişimcilerin, faaliyet alanlarına ve uzun vadeli hedeflerine göre en uygun şirket türünü seçmeleri büyük önem taşımaktadır.