GİRİŞ
Avukatlık mesleği, hukukun üstünlüğünü sağlamak, bireylerin haklarını korumak ve adaletin sağlanmasına katkıda bulunmak amacıyla icra edilen saygın bir meslektir. Avukatlar, yalnızca müvekkillerini temsil eden kişiler değil, aynı zamanda hukuki güvenliği sağlayan, toplumun adalet anlayışını güçlendiren ve yargı sisteminin etkin işlemesine katkı sunan aktörlerdir.
Bu bağlamda, avukatlık mesleği özel yetkinlikler gerektiren bir meslek olduğu gibi, ciddi hukuki ve etik sorumlulukları da beraberinde getirmektedir. Türkiye’de avukatlık mesleği, 1136 sayılı Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği (TBB) tarafından belirlenen meslek kuralları çerçevesinde düzenlenmiştir. Avukatların mesleki faaliyetlerini yürütürken uyması gereken etik ilkeler ve hukuki yükümlülükler, toplumun hukuka olan güvenini doğrudan etkileyen temel unsurlardandır.
Bu çalışmada, 1136 sayılı Avukatlık Kanunu ve meslek kuralları ışığında avukatların hukuki ve etik sorumlulukları detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
1. AVUKATLIK MESLEĞİNİN HUKUKİ TEMELLERİ: 1136 SAYILI AVUKATLIK KANUNU
1.1. Avukatlık Mesleğinin Tanımı ve Hukuki Statüsü
1136 sayılı Avukatlık Kanunu’nun 1. maddesinde avukatlık, “kamu hizmeti ve serbest bir meslek” olarak tanımlanmıştır. Bu tanım, avukatlık mesleğinin hem kamu yararına hizmet eden bir işlev taşıdığını hem de serbest meslek faaliyetleri kapsamında yürütüldüğünü göstermektedir.
Kanunun temel hükümleri şunlardır:
- Madde 2: Avukatlar, hukuki meselelerde gerçek ve tüzel kişilere danışmanlık yapar, onları mahkemelerde temsil eder ve hukuki haklarını savunur.
- Madde 3: Avukatlık mesleği bağımsızdır. Hiçbir kurum veya kişi, avukatların mesleki faaliyetlerine müdahale edemez.
- Madde 4: Avukatlık, yargının kurucu unsurlarından biridir. Avukatlar, savunma hakkını temsil eden yargı organlarının ayrılmaz bir parçasıdır.
Avukatların mesleklerini icra ederken bağımsızlıklarını koruması, hukuki işleyişin güvenilirliğini sağlamak açısından hayati öneme sahiptir.
1.2. Avukatların Hukuki Yetki ve Yükümlülükleri
Avukatlık Kanunu’na göre avukatların görev ve yetkileri şunlardır:
1.2.1. Müvekkil Temsili ve Savunma Yetkisi
- Avukatlar, müvekkillerini hukuki işlemlerde temsil etme ve savunma yetkisine sahiptir.
- Ceza yargılamalarında avukatlık, temel bir hak olup, bazı durumlarda zorunludur (örneğin ağır ceza davalarında müdafi atanması gereklidir).
1.2.2. Danışmanlık ve Hukuki Yardım
- Avukatlar, yalnızca davalarda değil, hukuki danışmanlık hizmeti de sunar.
- Şirketlerin, kamu kurumlarının ve bireylerin hukuki süreçlerini yönlendirme ve sözleşmeler hazırlama gibi işlevleri de bulunmaktadır.
1.2.3. Dava Açma ve Takip Yetkisi
- Avukatlar, müvekkilleri adına dava açma, hukuki süreçleri takip etme ve icra işlemlerini yürütme yetkisine sahiptir.
Avukatlık Kanunu, avukatların yetkilerini geniş bir çerçevede tanımlarken, aynı zamanda bu yetkilerin suistimal edilmesini önlemek amacıyla çeşitli mesleki yükümlülükler de getirmiştir.
2. AVUKATLARIN ETİK SORUMLULUKLARI: MESLEK KURALLARI ÇERÇEVESİNDE BİR DEĞERLENDİRME
Türkiye Barolar Birliği tarafından belirlenen Avukatlık Meslek Kuralları, avukatların mesleklerini icra ederken bağlı kalmaları gereken etik ilkeleri içermektedir. Bu kurallar, meslek onurunun korunmasını, müvekkil haklarının gözetilmesini ve yargı süreçlerinin adil şekilde işlemesini sağlamayı amaçlar.
2.1. Avukatlık Meslek Kurallarının Temel İlkeleri
2.1.1. Bağımsızlık İlkesi
- Avukatlar, hiçbir baskı veya yönlendirme altında kalmadan mesleklerini icra etmelidir.
- Müvekkillerin veya üçüncü tarafların çıkarlarına aykırı durumlara karşı mesleki bağımsızlık korunmalıdır.
2.1.2. Mesleki Sır Saklama Yükümlülüğü
- Avukatlar, müvekkillerine ait gizli bilgileri hiçbir şekilde üçüncü şahıslarla paylaşamaz.
- Mesleki sır saklama yükümlülüğü, avukat-müvekkil ilişkisinin güven temelinde inşa edilmesini sağlar.
2.1.3. Çıkar Çatışması Yasağı
- Bir avukat, aynı davada karşıt tarafları temsil edemez veya menfaat çatışması doğuracak şekilde iki müvekkil arasında arabuluculuk yapamaz.
2.1.4. Adaletin Sağlanmasına Katkı İlkesi
- Avukatlar, hukukun üstünlüğüne hizmet etmek ve adaletin gerçekleşmesine katkıda bulunmak zorundadır.
- Yargıyı yanıltıcı beyanlarda bulunmamak ve dürüstlük ilkesine bağlı kalmak temel mesleki sorumluluklardan biridir.
2.2. Avukatların Müvekkillerine Karşı Etik Sorumlulukları
Avukat-müvekkil ilişkisi, güven ve dürüstlük esasına dayanmalıdır. Müvekkillerin avukatlarından beklediği en temel unsurlar şunlardır:
- Dürüstlük ve şeffaflık: Avukatlar, müvekkillerine gerçekçi beklentiler sunmalı, asılsız vaatlerde bulunmamalıdır.
- Bilgilendirme yükümlülüğü: Müvekkil, dava süreci hakkında düzenli olarak bilgilendirilmelidir.
- Menfaat gözetme sorumluluğu: Avukat, müvekkilinin menfaatlerini en üst düzeyde korumalıdır.
Avukatların müvekkillerine karşı yükümlülüklerini yerine getirmemesi, disiplin soruşturmasına ve meslekten men cezalarına yol açabilir.
2.3. Avukatların Yargı Organlarına ve Topluma Karşı Sorumlulukları
Avukatlar, yalnızca müvekkillerine karşı değil, topluma ve yargı organlarına karşı da sorumluluk taşır.
- Yargıya saygı: Avukatlar, yargı süreçlerinde hakim ve savcılara karşı saygılı bir üslup takınmalıdır.
- Topluma karşı hukuki bilinci artırma: Avukatlar, hukuki süreçlerin adil işlemesine katkıda bulunmalı ve toplumu bilinçlendirme görevini üstlenmelidir.
SONUÇ
Avukatlık mesleği, yalnızca hukuki bilgiye dayalı bir meslek olmayıp, aynı zamanda ciddi etik ve hukuki sorumluluklar gerektiren bir meslektir. 1136 sayılı Avukatlık Kanunu ve Avukatlık Meslek Kuralları çerçevesinde belirlenen yükümlülükler, avukatların toplumda güvenilir, bağımsız ve adaletin temsilcileri olarak konumlanmasını sağlamaktadır.
Avukatların, mesleki bağımsızlığı korumaları, müvekkillerine karşı sorumluluklarını yerine getirmeleri ve etik kurallara sıkı sıkıya bağlı kalmaları, hukukun üstünlüğünü sağlama açısından hayati önem taşımaktadır.