TTK’da yer alan kambiyo senetlerinden biri de çektir ve TTK’da belirtilen unsurları taşıması gerekmektedir. Çekler asıl borç ilişkisinden bağımsız olarak ileri sürülebilmekle birlikte kanunda belirtilen süreler içinde zamanaşımına uğrayıp kambiyo senedi özelliğini yitirmektedir. Her şeyden önce şu unutulmamalıdır ki zamanaşımı bir defidir dolayısıyla zamanaşımına uğramış bir çek ile takip başlatılmışsa borçlunun ödeme emrine itirazda zamanaşımı defini ileri sürmesi gerekmektedir.
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Madde 814:
(1) Hamilin, cirantalarla düzenleyene ve diğer çek borçlularına karşı sahip olduğu başvurma hakları, ibraz süresinin bitiminden itibaren üç yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.
(2) Çek borçlularından birinin diğerine karşı sahip olduğu başvurma hakları, bu çek borçlusunun çeki ödediği veya çekin dava yolu ile kendisine karşı ileri sürüldüğü tarihten itibaren üç yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.
Buna göre eski kanunda yer alan 6 aylık zamanaşımı süresi 3 yıl olarak değiştirilmiştir. Kanun maddesinde de belirtildiği üzere çeklerde zamanaşımı süresi ibraz sürelerinin bitiminden itibaren işlemeye başlar. Bu şu demektir çekin ibraz süresi 12.05.2020 tarihinde bitiyorsa eğer zamanaşımı süresi ertesi gün olan 13.05.2020 tarihinden itibaren işlemeye başlayacaktır. Dolayısıyla ibraz süreleri oldukça önem taşımaktadır.
Çeklerde İbraz Süreleri Nelerdir
TTK çekte ibraz sürelerini oldukça kısa süreli belirlemiştir. Dolayısıyla çek hamilinin bu sürelere hak düşürücü olması dolayısıyla dikkat edilmesi gerekmektedir. Her ne kadar 3 yıllık zamanaşımı süresi bu sürelerden sonra başlayacak olsa da süresinde ibraz edilmeyen çekler kambiyo senedi olma vasfını yitirirler, dolayısıyla kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takip yapmak da mümkün olmayacaktır. TTK’da çeklerin ibraz sürelerine ilişkin şu hüküm yer almaktadır:
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Madde 796:
(1) Bir çek, düzenlendiği yerde ödenecekse on gün; düzenlendiği yerden başka bir yerde ödenecekse bir ay içinde muhataba ibraz edilmelidir.
(2) Ödeneceği ülkeden başka bir ülkede düzenlenen çek, düzenlenme yeri ile ödeme yeri aynı kıtada ise bir ay ve ayrı kıtalarda ise üç ay içinde muhataba ibraz edilmelidir. Bu bakımdan, bir Avrupa ülkesinde düzenlenip de Akdenize sahili bulunan bir ülkede ödenecek olan ve aynı şekilde Akdenize sahili olan bir ülkede düzenlenip bir Avrupa ülkesinde ödenmesi gereken çekler aynı kıtada düzenlenmiş ve ödenmesi şart kılınmış sayılır.
Dolayısıyla 3 yıllık zamanaşımı süresinde bu sürelerden sonra başlayacaktır. Ayrıca şunu da belirtmekte fayda var ödeme ve keşide yeri çekin üzerinde yazılan yerlere göre belirlenecektir, fiilen nerede yapıldığının bir önemi yoktur.
Çekte Zamanaşımının Kesilmesi
TTK m. 7502’ye göre dava açılması, takip talebinde bulunulması, davanın ihbar edilmesi veya alacağın iflas masasına bildirilmesiyle kesilir. Ayrıca eda davası açılması, yetkisiz icra dairesinde takip başlatılması ve menfi tespit davası açılması da yine zamanaşımını kesmektedir.
Zamanaşımı kesildiği takdirde kesildiği andan itibaren 3 yıllık zamanaşımı süresi yeniden işlemeye başlar.
Çekte Zamanaşımının Sonuçları
Zamanaşımına uğramış bir çek ile alacaklısı artık genel haciz yolu ile takip yapamaz. Ancak yukarıda bahsetmiş olduğumuz bu üzere bu bir zamanaşımı defidir dolayısıyla kendiliğinden dikkate alınmayacaktır, ileri sürülmesi gerekmektedir. Dolayısıyla artık çek ile borçluya gidilemeyecektir. Bu durumda neler yapılabilir?
- Alacaklı TTK m. 732 uyarınca borçluya sebepsiz zenginleşme davası açabilir.
- Zamanaşımına uğramış çek yazılı delil başlangıcı olarak kabul edildiğinden alacaklı asıl borç ilişkisine dayanarak dava açabilir.
- Çek kambiyo senedi vasfı taşıması sebebiyle illetten mücerrettir dolayısıyla alacaklı asıl borç ilişkisi hala devam ettiğinden her zaman buna ilişkin dava açabilir.