Sermaye taahhüdü yoluyla sermaye artırımında çıkarılacak olan yeni paylar şirketin kendi kaynaklarından değil, artırıma katılacak olan kişilerden finanse edilir. Bu kişilerin şirketin ortağı olup olmamasının sermaye artırımına hiçbir etkisi yoktur.
Esas sermaye sisteminde sermaye artırımı için önemli olan ön koşul, TTK m.456’da düzenlenmiştir. Buna göre “payların nakdi bedellerinin tamamı ödenmedikçe sermaye artırılamaz.” Bunun getiriliş amacı da aslında öncelikle ihtiyaç duyulan sermayenin ortakların katılma paylarından sağlanması gerekliliğidir.
Esas sermaye sisteminde sermaye artırımı demek sözleşme değişikliği demektir. Bu yüzden de Genel Kurulun kararı gerekecektir. Bunun içinde bazı aşamalardan geçerek bu karar alınır.
Esas Sermaye Sisteminde Sermaye Artırımı Aşamaları
- Öncelikle yönetim kurulu taslak hazırlar. Bu taslakta mevcut şirket esas sözleşmesi ve değişiklik ile oluşacak şirket esas sözleşmesi olur. Yönetim Kurulu toplantı da buna ilişkin karar alır. Eğer şirket TTK m.333 uyarınca Bakanlık iznine tabi şirketse bakanlık izni alınır; eğer o tür şirketlerden değilse bakanlık iznine gerek yoktur.
- Daha sonra Yönetim Kurulu genel kurulu toplantıya çağırır. Şirket eğer Bakanlık izni ile kurulmuşsa burada Bakanlığın komiseri de toplantıya çağrılır. Ama izne tabi değilse yalnız Genel Kurul üyeleri çağrılır. Genel kurulun buna ilişkin karar alabilmesi için TTK m. 421/1’de ki yeter sayı oranları dikkate alınacaktır. Buna göre sözleşmede ağırlaştırıcı hüküm yoksa sermayenin en az yarısının temsil edildiği toplantıda mevcut oyların çoğunluğu ile sermaye artırım karar alınır. İlk toplantıda yeter sayı sağlanamazsa ikinci toplantı 1 ay içinde yapılır ve bu sefer yeter sayı çok az da olsa hafifler; sermayenin en az 1/3’ünün olumlu oyu gerekir. Olumlu oy oranı sağlandıktan sonra diğer aşamaya geçilir.
- Alınan karar üzerine artık “sermaye taahhüt edilir.” Kanun koyucu buna TTK m.459 uyarınca “iştirak taahhüdü” der. İştirak taahhüdü, ortaklarca rüçhan hakkının kullanılması suretiyle olabilir veyahut onların bu haklarını kullanmamaları veya rüçhan hakkının yasaklı olması halinde 3. kişilerce gerçekleştirilebilir. İştirak taahhüdü TTK m.459/3 uyarınca kayıtsız, şartsız ve yazılı yapılır. Bu taahhüt ile bunun verilmesine neden olan sermaye artırımı belirtilmeli, taahhüt edilen payların sayıları, itibari değerleri, cinsleri, grupları, peşin ödenen tutar, taahhütle bağlı bulunan süre ve varsa çıkartma primi ile imza yer almalıdır.
- İştirak taahhüdü ayni olabileceği gibi nakdi de olabilir. Eğer ayni sermaye getiriyorsa TTK m. 342’de düzenlenen hususa dikkat edilmelidir; hizmet edimleri, emek, itibar, müeccel alacaklar getirilemez. Ama nakdi sermaye getirilmişse de bu sermayenin yine 1/4’ü peşin olarak banka hesabına yatırılır ve geriye kalan 3/4’ü de tescilden itibaren 24 ay içinde ödenir. Yani kuruluşa ilişkin kurallar kıyasen uygulanmış olur.
Gerekli İşlemlerin Yapılaması Sonrası Yapılacak işlemler
Tüm bu işlemler gerçekleşince yeni kanun ile gelmiş olan bir düzenlemeden söz ederiz; yönetim kurulunun beyanda bulunmasıdır. Bu beyan bilgiyi açık ,eksiksiz, doğru ve dürüst bir şekilde TTK m.457/1 uyarınca hazırlamalıdır. 2. fıkrasında içeriğine ilişkin düzenlemeler yer almaktadır. Beyanda nakdi veya ayni sermaye konuluyorsa bu prosedürün usulüne göre yapıldığını, kanuni ve idari gereklerin yerine getirildiği, rüçhan hakkı kalkmışsa bunun sebepleri gerekçelerle açıklanmalıdır. Bu beyan Yönetim Kurulunun tüm üyelerince imzalanmak zorundadır. Beyandan sonra son olarak TTK m.456/3 uyarınca sermaye artırımı genel kurul kararı alınmasından itibaren 3 ay içerisinde tescil edilmelidir. Edilmezse eğer Genel Kurul kararı ve alınmışsa Bakanlık izni geçersiz hale gelir.