HMK MADDE 177: Islahın zamanı ve şekli
(1) Islah, tahkikatın sona ermesine kadar yapılabilir.
(2) (Ek:22/7/2020-7251/18 md.) Yargıtayın bozma kararından veya bölge adliye mahkemesinin kaldırma kararından sonra dosya ilk derece mahkemesine gönderildiğinde, ilk derece mahkemesinin tahkikata ilişkin bir işlem yapması hâlinde tahkikat sona erinceye kadar da ıslah yapılabilir. Ancak bozma kararına uymakla ortaya çıkan hukuki durum ortadan kaldırılamaz.
(3) Islah, sözlü veya yazılı olarak yapılabilir. Karşı taraf duruşmada hazır değilse veya ıslah talebi duruşma dışında yapılıyorsa, bu yazılı talep veya tutanak örneği, haber vermek amacıyla karşı tarafa bildirilir.
Giriş
Islah, yargılama sürecinde taraflara tanınan önemli bir usul hukuku mekanizmasıdır. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 177. maddesi, ıslahın ne zaman ve nasıl yapılabileceğini düzenlemektedir. Bu makalede, HMK 177 kapsamında ıslahın zamanı ve şekli detaylı şekilde ele alınacaktır.
Islah Nedir?
Islah, bir tarafın dava veya savunmasına ilişkin beyanlarını kısmen ya da tamamen değiştirmesine olanak tanıyan bir hukuki işlemdir. HMK 177, ıslahın hangi aşamada ve nasıl gerçekleştirilebileceğini belirler.
HMK 177’ye Göre Islahın Zamanı
HMK 177 uyarınca, ıslah tahkikat sona erene kadar mümkündür. Tahkikat, delillerin toplanması ve incelenmesini kapsayan aşamadır. Eğer bu aşama tamamlanmışsa, artık ıslah yoluna gidilemez.
Bozma veya Kaldırma Kararından Sonra Islah
2020 yılında yapılan değişiklikle, HMK 177‘ye eklenen yeni düzenleme, Yargıtay’ın bozma kararı veya Bölge Adliye Mahkemesi’nin kaldırma kararı sonrasında da belirli şartlar altında ıslah yapılmasına imkan tanımaktadır.
- Eğer dosya ilk derece mahkemesine geri gönderildiğinde mahkeme tahkikata ilişkin bir işlem yaparsa, bu aşama sona erene kadar ıslah mümkündür.
- Ancak, bozma kararına uymakla ortaya çıkan yeni hukuki durum ıslah yoluyla ortadan kaldırılamaz.
Bu düzenleme, mahkemelerin üst mahkeme kararlarına bağlı kalmasını sağlamak amacıyla getirilmiştir.
HMK 177’ye Göre Islahın Şekli
Islah sözlü ya da yazılı olarak yapılabilir:
- Eğer ıslah talebi duruşmada yapılırsa, sözlü olarak beyan edilebilir ve duruşma tutanağına geçirilir.
- Duruşma dışında yapılan ıslah talepleri yazılı olarak mahkemeye sunulmalıdır.
Islahın Karşı Tarafa Bildirilmesi
HMK 177, karşı tarafın haberdar edilmesini de düzenlemektedir:
- Eğer ıslah duruşma sırasında yapıldıysa ve karşı taraf hazır bulunuyorsa, ayrıca bir bildirim yapılmasına gerek yoktur.
- Ancak, ıslah talebi duruşma dışında yapıldıysa, yazılı talep veya duruşma tutanak örneği karşı tarafa bildirilmelidir.
Bu düzenleme, hukuki güvenliğin sağlanmasına yardımcı olur.
Islahın Sınırları ve Kısıtlamaları
HMK 177, ıslah yoluyla davanın konusunun tamamen değiştirilmesini yasaklamaktadır. Örneğin:
- Bir tazminat davası, ıslah yoluyla alacak davasına çevrilemez.
- Maddi tazminat talebi, manevi tazminat talebine dönüştürülemez.
Bu sınırlamalar, davanın temel yapısını koruma amacına yöneliktir.
Bozma Kararına Uyulduktan Sonra Islah Yapılamaz
Eğer mahkeme, Yargıtay’ın bozma kararına uymuşsa, yeni oluşan hukuki durumu değiştirmek için ıslah yoluna gidilemez. Bu düzenleme, üst mahkeme kararlarının bağlayıcılığını korumayı amaçlar.
Yargıtay 4. Hukuk Dairesi’nin 2021/12495 E., 2022/4853 K. Sayılı Kararı
Taraflar arasındaki tazminat davasının yapılan yargılaması sonunda; kararda yazılı nedenlerden dolayı Uyuşmazlık Hakem Heyeti tarafından başvurunun kabulüne dair verilen karara karşı davalı vekilinin itirazı üzerine Sigorta Tahkim Komisyonu İtiraz Hakem Heyeti tarafından verilen 25.11.2020 tarihi itirazın reddine dair verilen hükmün süresi içinde davalı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine dosya incelendi, gereği düşünüldü:
KARAR
Davacı vekili, 17.07.2018 tarihinde davacının yolcu olduğu davalıya zorunlu trafik sigortası ile sigortalı araç ile davadışı aracın çarpışması sonucu gerçekleşen trafik kazasında müvekkilinin yaralandığını belirterek şimdilik fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak üzere sürekli ve geçici iş göremezlik tazminatı için 1000.-TL’nin temerrüt tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir. Davacı vekili, bedel artırım dilekçesi ile dava değerini 166.829 TL’ye yükseltmiştir.
Davalı vekili; davanın reddini talep etmiştir.
Sigorta Tahkim Komisyonu Uyuşmazlık Hakem Heyetince, başvurunun kısmen kabulü ile sürekli iş göremezlik tazminatı için 166.829 TL’nin 27.05.2020 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine, fazla istemin reddine, karar verilmiş; Uyuşmazlık Hakem Heyeti kararına karşı davalı vekilince itiraz edilmesi üzerine davalı vekilinin itirazının reddine karar verilmiş; İtiraz Hakem Heyeti kararı, davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
1-Dava, cismani zarardan kaynaklanan maddi tazminat istemine ilişkindir.
Davacı davasını belirsiz alacak davası olarak açmıştır. Yargılama aşamasında davacı, ıslah beyanını içeren dilekçe ile talep konusu miktarı arttırmıştır. Ancak ıslah dilekçesi davalı tarafa tebliğ edilmemiştir.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun “Islahın zamanı ve şekli” başlıklı 177. maddesinde “(1) Islah, tahkikatın sona ermesine kadar yapılabilir. (3) Islah, sözlü veya yazılı olarak yapılabilir. Karşı taraf duruşmada hazır değilse veya ıslah talebi duruşma dışında yapılıyorsa, bu yazılı talep veya tutanak örneği, haber vermek amacıyla karşı tarafa bildirilir.” düzenlenmesi yer almaktadır.
Davacı tarafça sunulan ıslah dilekçesinin, davalıya tebliğ edilmemesi ile HMK 177/3. maddesine aykırı davranılmış, davalının hukuki dinlenilme ve savunma hakkı ihlal edilmiştir. Şu durumda; davacı tarafından sunulan tarihli ıslah dilekçesinin davalı tarafa tebliği ile davalının hukuki dinlenilme hakkının kullanılmasına olanak verilmesi gerekir. Bu yön gözetilmeden, ıslah dilekçesi ile istenilen kısmı da kapsar şekilde karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olduğundan bozmayı gerektirmiştir.
2-Bozma neden ve şekline göre, davalı vekilinin sair temyiz itirazlarının şimdilik incelenmesine gerek görülmemiştir.
SONUÇ: Yukarıda (1) numaralı bentte açıklanan nedenlerle, davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile İtiraz Hakem Heyeti kararının BOZULMASINA, (2) nolu bentte açıklanan nedenlerle, davalı vekilinin sair temyiz itirazlarının incelenmesine bu aşamada yer olmadığına, peşin alınan harcın istek halinde temyiz eden davalıya geri verilmesine, 15/03/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
Yargıtay Kararı İncelemesi
Yargıtay 4. Hukuk Dairesi’nin 2021/12495 E., 2022/4853 K. sayılı kararını, HMK 177. maddesi kapsamında inceleyerek yorumladığımızda, temel olarak şu hususlar öne çıkmaktadır:
Islahın Zamanı ve Şekli (HMK 177) ile İlgili Hukuka Aykırılık
- Islah, tahkikatın sona ermesine kadar yapılabilir (HMK 177/1). Somut olayda, davacı vekili, yargılama aşamasında talep edilen tazminat miktarını artırmak amacıyla ıslah dilekçesi sunmuştur.
- Islah, sözlü veya yazılı olarak yapılabilir (HMK 177/3). Ancak burada önemli olan, karşı taraf duruşmada hazır değilse veya ıslah talebi duruşma dışında yapılıyorsa, ıslah dilekçesinin karşı tarafa bildirilmesi zorunluluğudur.
- Somut olayda, davacı vekili ıslah dilekçesi sunmasına rağmen, bu dilekçe davalı tarafa tebliğ edilmemiştir. Bu durum, HMK 177/3 maddesine aykırılık teşkil etmektedir.
Hukuki Dinlenilme Hakkının İhlali
- Hukuki dinlenilme hakkı, Anayasa ve HMK’nın temel ilkelerinden biridir. Tarafların kendilerine karşı ileri sürülen iddialara karşı savunma yapabilme hakkı vardır.
- Davacının ıslah dilekçesi davalıya tebliğ edilmediği için, davalının bu yeni miktara karşı savunma yapma hakkı elinden alınmıştır. Bu durum, hem HMK 177/3’e hem de adil yargılanma ilkesine aykırıdır.
Yargıtay’ın Bozma Gerekçesi
- Mahkeme, davalıya ıslah dilekçesini tebliğ etmeden karar vermiştir. Bu nedenle Yargıtay, bu eksikliğin giderilmesi gerektiğine hükmederek İtiraz Hakem Heyeti kararını bozmuştur.
- Bozma kararına uymakla ortaya çıkan hukuki durum ortadan kaldırılamaz (HMK 177/2) hükmü gereği, mahkeme tahkikata devam ederse ıslahta bulunma imkânı devam edecektir.
Yargıtay’ın Sonuç Kararı
- Islah dilekçesinin davalı tarafa tebliğ edilmesi gerektiğini ve hukuki dinlenilme hakkının ihlal edildiğini belirterek bozma kararı vermiştir.
- Davalı vekilinin sair temyiz itirazlarının incelenmesine şimdilik gerek görülmemiştir, çünkü bozma üzerine yeniden yargılama yapılacaktır.
- HMK 177/3 gereğince, ıslah dilekçesi davalıya tebliğ edilmelidir. Bu yapılmadığında savunma hakkı ihlali oluşur ve karar usul hatası nedeniyle bozulur.
- Bozma kararı sonrası, ilk derece mahkemesi tahkikata devam ederse, ıslah yeniden yapılabilir (HMK 177/2).
- Bu karar, usul hukuku açısından önemli bir içtihat olup, özellikle ıslah işlemlerinde karşı tarafa tebliğin zorunluluğunu vurgulamaktadır.
Islah ve Avukatın Rolü
HMK 177 kapsamında ıslah süreci, usule sıkı şekilde bağlıdır. Hatalı bir ıslah işlemi, ciddi hak kayıplarına yol açabilir. Bu nedenle, bir avukat davasında bu kurala çok dikkat etmelidir. Özellikle tahkikat süresinin sona ermesi, ıslah hakkının kaybına yol açabileceğinden dikkatli olunmalıdır.
Sonuç
HMK 177, ıslahın ne zaman ve nasıl yapılacağını düzenleyen önemli bir usul hükmüdür. Tahkikat aşaması sona ermeden ıslah mümkündür. Yargıtay veya Bölge Adliye Mahkemesi kararları sonrasında da, belirli koşullarda ıslah yapılabilir. Bunun yanı sıra, sözlü veya yazılı olarak gerçekleştirilebilir ve karşı tarafa bildirilmelidir. Hukuki sürecin hatasız ilerlemesi için ıslah sürecine dikkat edilmesi gerekmektedir.