İcra ve iflas hukuku, borçlarını ödemeyen kişilere veya kuruluşlara karşı alacaklıların başvurabileceği hukuki yolları düzenler. Bu takip yolları, alacağın türüne, dayandığı belgelere ve borçlunun statüsüne göre farklılık göstermektedir. Aşağıda en yaygın takip türleri detaylı bir şekilde ele alınmıştır.
İlamsız Takipler (Örnek No: 7)
İlamsız takip, herhangi bir mahkeme kararına (ilam) dayanmadan, alacaklının doğrudan icra dairesine başvurarak başlattığı takip türüdür. İlamsız takip, borcun varlığına dair kesin bir mahkeme kararı gerektirmez ve alacaklı, sadece borcun mevcut olduğunu beyan ederek takibi başlatabilir. Ancak, borçlunun itiraz etme hakkı bulunmaktadır.
Eğer borçlu, ödeme emrine süresi içinde itiraz ederse takip durur ve alacaklı, itirazın kaldırılması için mahkemeye başvurmak zorundadır. İlamsız takip, özellikle genel haciz yolu ve kambiyo senetlerine mahsus takip olarak ikiye ayrılmaktadır.
Menkul Rehninin Paraya Çevrilmesi (Örnek No: 8)
Menkul rehninin paraya çevrilmesi yolu, taşınır mallar üzerinde rehin bulunan alacakların tahsil edilmesi amacıyla uygulanan bir takip türüdür. Borçlunun ödeme yapmaması durumunda, alacaklı rehin hakkını kullanarak doğrudan rehinli malın satışını talep edebilir.
Bu takip türünde, borçlunun genel mal varlığı değil, yalnızca rehinli taşınır malı icra yoluyla satılır ve satıştan elde edilen gelir alacaklıya ödenir. Bu yöntem, özellikle taşıt kredileri, rehinli makine alımları veya takas sözleşmeleriyle teminat altına alınan borçlar için sıkça kullanılmaktadır.
Adi Kira ve Hasılat Kirası (Örnek No: 13)
Kiraya verilen taşınmazlar veya hasılat getiren kiralar için uygulanan takip türüdür. Kiracı, kira bedelini ödemediğinde, alacaklı doğrudan icra takibi başlatarak alacağını tahsil etmeye çalışabilir. Bu takip, mahkeme ilamına dayanmadan, ilamsız takip olarak yürütülebilir.
Bu yöntemde, borçlu ödeme yapmazsa tahliye davası açılabilir ve mahkeme kararı ile kiracı tahliye edilebilir. Bu süreç, özellikle konut ve iş yeri kiralarında büyük önem taşımaktadır.
Kambiyo Senetleriyle İflas Takibi (Örnek No: 12)
Kambiyo senetlerine dayalı olarak yapılan takip türüdür. Çek, bono veya poliçe gibi senetler alacaklıya özel bir takip hakkı sağlar. Bu tür senetler ticari hayatın vazgeçilmez bir parçası olduğu için, iflas takibi süreci de alacaklıların hızlı tahsilat yapabilmesine olanak tanır.
Bu takip türü, özellikle ticari işletmeler ve tacirler için uygulanır. Borçlu ödeme yapmazsa mahkeme süreci hızlandırılarak iflas kararı verilebilir ve borçlunun malvarlığı, alacaklılar arasında paylaştırılır.
Para Borcuna veya Teminat Verilmesine Dair Takip (Örnek No: 4-5)
Bu takip türü, mahkeme kararı ile kesinleşmiş para borçları veya teminat yükümlülükleri için uygulanır. Borçlu, mahkeme kararında belirtilen borcu ödemezse, alacaklı icra takibini başlatabilir ve borçlunun malvarlığına haciz konulabilir.
Mahkeme kararı (ilam) bulunduğu için, borçlunun itiraz hakkı oldukça sınırlıdır ve icra süreci çok daha hızlı ilerler.
Döviz Para Borcuna veya Teminat Verilmesine Dair Takip (Örnek No: 4-5)
Yabancı para cinsinden belirlenen borçlar için uygulanan takip şeklidir. Türkiye’de dövizle borçlanma ve ticaretin yaygın olması sebebiyle bu takip türü, özellikle uluslararası ticaret yapan şirketler, dövizle kredi çeken kişiler ve ithalat-ihracat faaliyetleri için büyük önem taşımaktadır.
Bu takipte, döviz kuru dalgalanmaları nedeniyle borç miktarı değişkenlik gösterebilir.
Menkul Teslimi veya Gayrimenkul Tahliye ve Teslimi (Örnek No: 2)
Mahkeme kararına dayanarak bir taşınırın (örneğin, bir araç, makine) teslim edilmesini veya bir taşınmazın (örneğin, ev veya iş yeri) tahliyesini sağlayan takip türüdür. Borçlu, mahkeme kararına rağmen tahliye veya teslim yükümlülüğünü yerine getirmezse, icra müdürlüğü aracılığıyla zorla uygulanabilir.
Çocuk Teslimi veya Çocukla Kişisel İlişki Kurulması (Örnek No: 3)
Velayet davaları veya kişisel ilişki tesisine yönelik mahkeme kararlarının icra edilmesini sağlayan takip türüdür. Mahkeme, çocuğun velayetini bir tarafa verdiyse, ancak karşı taraf çocuğu teslim etmiyorsa, bu takip türü uygulanır.
Benzer şekilde, velayeti olmayan ebeveynin çocukla görüşmesine imkan sağlayan mahkeme kararlarının icrası da bu kapsamda değerlendirilir.
Tahliye (Örnek No: 14)
Kiralanan taşınmazın, kiracı tarafından tahliye edilmesini sağlamak amacıyla yapılan takip türüdür. Kiracı, kira sözleşmesine veya tahliye taahhüdüne aykırı hareket ettiğinde, ev sahibi icra yoluyla tahliye işlemini başlatabilir.
Bu süreç özellikle konut ve ticari kiralamalarda sıkça görülmektedir.
İpoteğin Paraya Çevrilmesi (İcra Emri) (Örnek No: 6)
İpotekli taşınmazlar için uygulanan takip türüdür. Borçlu, ipotek karşılığında aldığı krediyi veya borcu ödeyemezse, alacaklı taşınmazın satışını isteyerek alacağını tahsil edebilir.
İpoteğin paraya çevrilmesi işlemi, özellikle konut kredileri, ticari gayrimenkul kredileri ve arsa ipotekleri için sıkça kullanılmaktadır.
İpoteğin Paraya Çevrilmesi (Ödeme Emri) (Örnek No: 9)
Borçluya, ipotekli borcunu ödemesi için gönderilen ödeme emridir. Eğer borçlu ödeme yapmazsa, taşınmazın satışı gerçekleştirilir ve ipotekli alacaklı öncelikli olarak tahsilat yapar.
İflas Yolu ile Adi Takip (Örnek No: 11)
Tacirler ve ticaret şirketleri için uygulanan genel iflas takip yöntemidir. Borçlu ödeme yapmazsa mahkeme süreci hızlanarak iflas kararı verilir ve borçlunun tüm malvarlığı iflas masasına dahil edilir.
Kambiyo Senetleriyle Haciz Takibi (Örnek No: 10)
Çek, bono ve poliçeye dayalı olarak yapılan hızlı tahsilat sürecidir. Borçlunun itiraz süresi oldukça kısadır ve ödeme yapılmazsa doğrudan haciz işlemi başlatılabilir.
Taşınır Rehninin Paraya Çevrilmesi (Örnek No: 44)
Taşınır malların rehinli olması durumunda, borcun ödenmemesi halinde, alacaklı taşınırın satılmasını talep edebilir. Bu yöntem özellikle rehinli araç satışları için kullanılır.
