Mirastan çıkarma, Türk Medeni Kanunu m.510 ile m.513 arası düzenlenmiştir. Mirastan çıkarma hükümlerinin hukuk düzenimizde yer alması, miras bırakana karşı mirasçıların toplumun vicdanı ile bağdaşmayacak bir fiil işlemesi halinde onu mirasçı olarak tutmanın doğru olmayacağı düşüncesidir. Bundan ötürü miras hukukunda yer edinmiştir. Miras bırakan kanunda yer alan şartların gerçekleşmesi halinde tek taraflı tasarrufu ile mirasçıyı mirasçılıktan çıkartma yetkisine sahiptir. Ancak bunun da şekli şartlara bağlı kılınarak yapılması gerekmektedir. Dolayısıyla miras bırakan mirasçısını mirastan mahrum bırakmak istiyorsa bunu ölüme bağlı tasarruf olan vasiyetname şeklinde yapmalıdır. Bu vasiyetnamenin geçerli şartları taşıması zorunludur. Ek olarak vasiyetname içerisinde mirasçılıktan çıkarmanın “gerekçesi” belirtilmesi ve bu gerekçede somut ifadelere yer verilmesi gerekmektedir. Aksi halde daha sonra iptale tabi olabilecektir.
Cezai Iskat Nedeniyle Mirasçılıktan Çıkarma
TMK m.510’a göre mirasçının miras bırakana veya miras bırakanın yakınlarına karşı ağır suç işlemesi veya aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemesi halidir.
Bu hükümde bahsedilen ağır suç kavramından anlaşılması gereken cezai anlamda ağır suç değildir. Kast edilen şey aile hukuku bakımından ağır kabul edilen bir suçtur. Buna örnek olarak bir evladın annesini dövmesi gösterilebilir. Bu gibi durumlar toplumun manevi duygusunu rahatsız edeceği için kanun koyucu bunu mirastan çıkarma sebebi olarak öngörmüştür. Elbette her somut olayı kendi içerisinde değerlendirip tespit etmek gerekmektedir. Ayrıca burada yakınlarından anlaşılması gereken şey,miras bırakanın kendisine yakın hissettiği kişilerdir.
Aile hukukundan doğan sorumluluklarını yerine getirmeyen kişi miras bırakan tarafından mirasçılıktan ıskat edilebilir. Bu kapsama yalnızca miras bırakanın aile üyeleridir. Örneğin eşin sadakat yükümlülüğüne aykırı davranması,nafaka ödenmemesi gibi durumlar bu kapsamdadır. Yargıtay kararlarından örnek vermek gerekirse, evlatların huzur evinde olan annelerini ziyaret etmemesi mirasçılıktan çıkarma sebebi olarak kabul edilir.
Cezai Iskatın Sonuçları
- Mirasçı mirastan pay alamaz
- Mirasçı tenkis davası açamaz
- Mirasçı artık mirasçılık sıfatını kaybetmiş olur.
- Mirasçının saklı paya dayalı bir hak talebi söz konusu olamaz.
- Mirasçının altsoyuna bir etkisi yoktur yani cezai ıskat kişiseldir. Mirasçı sanki miras bırakandan daha önce ölmüş gibi sonuç doğurur.
İnsanlar mirastan çıkartma işlemine karşı iptal davası açabilirler ve yapılan ölüme bağlı tasarrufun hepsinin iptalini sağlayabilirler. Açılacak iptal davasının tüm mirasçılara yönelik açılması gerekmektedir.
Doktrinde tartışmalı bir husustan bahsetmek gerekirse; miras bırakanın mirasçısını affetmesi halinde kanun koyucuya göre bunun bir hüküm ifade etmesi mümkün değildir. Ancak kabul edilen görüşe göre ise affın etkisi olmalıdır. Her ne kadar kanun koyucu buna ilişkin bir düzenleme yapmamış olsa bile mirastan yoksunluk halinde düzenleme yapmıştır. Mirastan yoksunluk hali, mirasçılıktan çıkarma haline göre daha ağır bir yaptırımdır. Dolayısıyla orada uygulanabiliyorsa mirasçılıktan çıkarmada da haliyle uygulanmalıdır.
Borç Ödemeden Aciz Sebebiyle Iskat
Kanun koyucu mirasçısının borç ödemeden aciz olması halinde onun altsoyunu korumak adına bu kurumu kabul etmiştir. Bu sebepten ötürü de doktrinde “koruyucu ıskat” olarak isimlendirilir. Kanunda belirtilen şartların varlığı halinde miras bırakan, hakkında borç ödemeden aciz belgesi bulunan altsoyunu,saklı payın yarısı için mirasçılıktan çıkarabilir. Ancak bu yarısını mirasçılıktan çıkarılan doğmuş veya doğacak çocuklarına özgülemesi şarttır.
Borç Ödemeden Aciz Nedeniyle Iskatın Kanunda öngörülen şartları
- Murisin bir altsoyu bulunmalıdır.
- Iskat edilen altsoyun da doğmuş veya doğacak altsoyu bulunmalıdır.
- Altsoyun borçlarını ödemeden aciz durumda olması gerekir.
- Miras bırakan ıskat sebebini ölüme bağlı tasarrufunda belirtmiş olmalıdır.
- Miras bırakan altsoyunu ancak saklı payının yarısı için mirasçılıktan çıkarmalıdır.
- Saklı payın yarısı, altsoyun doğmuş veya doğacak çocuklarına özgülenmiş olmalıdır.