Mirastan kaynaklı ortaklığın giderilmesi davaları, mirasçılar arasında paylaşılmamış taşınmaz veya taşınır malvarlıklarının hukuki olarak bölüştürülmesini sağlayan bir dava türüdür. Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenen bu dava, mirasçılar arasında anlaşmazlık yaşanması durumunda devreye girer ve mirasın adil şekilde bölünmesini sağlar. Davada, mahkeme mirasın aynen taksimini veya satış yoluyla paylaşımını kararlaştırabilir. Ancak, sürecin uzun sürmesi, mirasçılar arasında ihtilafların artması ve taşınmazların değerinde kayıplar yaşanması gibi sorunlar ortaya çıkabilmektedir. Bu çalışmada, mirastan kaynaklanan ortaklığın giderilmesi davalarının hukuki dayanakları, dava süreci, sonuçları ve uygulamada karşılaşılan sorunlar ele alınmaktadır.
Giriş
Miras hukukunda, mirasçılar miras bırakanın vefatından sonra onun malvarlığı üzerinde elbirliği mülkiyeti ile hak sahibi olurlar. Bu mülkiyet türü, mirasçılar arasında eşit veya kanuni oranlara göre pay hakkı doğursa da, malların doğrudan bireysel olarak kullanılmasını engelleyebilir. Mirasçıların ortak olduğu taşınmazlar ve taşınır mallar, anlaşmalı olarak paylaşılmadığında veya mirasçılar arasında ihtilaf çıktığında ortaklığın giderilmesi (izale-i şuyu) davası açılabilir.
Ortaklığın giderilmesi davaları, mirasçılar arasında taşınmaz veya taşınır malların bölünerek paylaştırılması ya da satış yoluyla paylaşım yapılması esasına dayanır. Mahkeme süreci, tarafların uzlaşamaması durumunda uzun sürebilir ve çeşitli hukuki sorunlara yol açabilir.
Mirastan Kaynaklı Ortaklığın Giderilmesi Davasının Hukuki Çerçevesi
Mirastan doğan ortaklığın giderilmesi davaları, Türk Medeni Kanunu’nun 642 çerçevesinde düzenlenmektedir.
-
Türk Medeni Kanunu Madde 642: Mirasçılardan her biri, sözleşme veya kanun gereğince ortaklığı sürdürmekle yükümlü olmadıkça, her zaman mirasın paylaşılmasını isteyebilir. Her mirasçı, terekedeki belirli malların aynen, olanak yoksa satış yoluyla paylaştırılmasına karar verilmesini sulh mahkemesinden isteyebilir. Mirasçılardan birinin istemi üzerine hâkim, terekenin tamamını ve terekedeki malların her birini göz önünde tutarak, olanak varsa taşınmazlardan her birinin tamamının bir mirasçıya verilmesi suretiyle paylaştırmayı yapar. Mirasçılara verilen taşınmazların değerleri arasındaki fark para ödenmesi yoluyla giderilerek miras payları arasında denkleştirme sağlanır. Paylaşmanın derhâl yapılması, paylaşım konusu malın veya terekenin değerini önemli ölçüde azaltacaksa; sulh hâkimi, mirasçılardan birinin istemi üzerine bu malın veya terekenin paylaşılmasının ertelenmesine karar verebilir.
Bu düzenlemeler çerçevesinde, mirasçılar aralarında anlaşmaya varamazlarsa, mahkemeye başvurarak ortak mülkiyetin sona erdirilmesini talep edebilirler.
Mirastan Kaynaklı Ortaklığın Giderilmesi Davası Açma Koşulları
Mirastan Kaynaklı Ortaklığın giderilmesi davası (izale-i şüyu), bir taşınır veya taşınmaz mal üzerinde ortak mülkiyetin sona erdirilmesi amacıyla açılan bir dava türüdür. Paylı mülkiyet veya elbirliği mülkiyeti kapsamında bulunan malların mirasçılar arasında anlaşmazlık yaşanması halinde, taraflardan biri mahkemeye başvurarak ortaklığın sona erdirilmesini talep edebilir. Ancak bu davanın açılabilmesi için belirli hukuki koşulların sağlanması gerekmektedir.
Arabuluculuk Başvurusunun Yapılması
Zorunlu arabuluculuk kapsamında olan davalar arasında yer alan ortaklığın giderilmesi davası, mahkemeye başvurmadan önce arabulucuya başvurmayı gerektirir. Taraflar arabuluculuk görüşmelerinde anlaşamazsa, dava açma hakkı doğar. Mahkeme sürecine geçmeden önce arabuluculuk başvurusu yapılmayan davalar usulden reddedilir.
Ortaklığın Giderilmesini Talep Eden Tarafın Hak Sahibi Olması
Dava açan kişinin, mirasçı olduğuna dair resmi belgeleri sunması gerekmektedir. Miras yolu ile kazanılan mallarda veraset ilamı (mirasçılık belgesi)
Tüm Mirasçıların Davaya Dahil Edilmesi
Bu dava, ortaklığın sona erdirilmesini amaçladığından, tüm mirasçılara (paydaşlar) davada taraf olarak gösterilmelidir. Eğer mirasçılardan biri vefat etmişse, onun yerine O’nun mirasçıları davaya dahil edilmelidir. Eksik taraf gösterilmesi halinde dava reddedilebilir veya mahkeme eksik tarafların tamamlanmasını talep edebilir.
Dava Konusu Malın Açıkça Belirtilmesi
Dava dilekçesinde, ortaklığın giderilmesi talep edilen malın tam ve eksiksiz bilgileriyle belirtilmesi gerekmektedir. Örneğin:
- Taşınmaz mallar için tapu kaydı, ada, parsel ve taşınmazın konumu gibi bilgilerin eksiksiz yazılması,
- Araç gibi taşınır mallar için plaka numarası, ruhsat bilgileri gibi detayların yer alması gereklidir.
Eksik veya hatalı bilgiler, mahkeme sürecinde sorun yaşanmasına neden olabilir.
Mirasçılar Arasında Önceden Yapılmış Bir Anlaşmanın Olmaması
Eğer mirasçılar arasında daha önce yazılı veya noter onaylı bir anlaşmalı miras paylaşımı sözleşmesi yapılmışsa, ortaklığın giderilmesi davası açılamaz. Tarafların özgür iradeleriyle yaptıkları anlaşmalar, mahkemede bağlayıcı olabilir.
Ortaklığın Giderilmesi Davası Süreci
Mirastan kaynaklı ortaklığın giderilmesi davası, sulh hukuk mahkemelerinde açılır. Dava süreci aşağıdaki aşamalardan oluşmaktadır:
Dava Açma Aşaması
- Mirasçı, sulh hukuk mahkemesine dava dilekçesi ile başvurur.
- Dava dilekçesinde, ortaklığın sona erdirilmesini ve mirasın aynen taksim edilmesini veya satılarak paylaşılmasını talep edebilir.
- Davanın tarafları tüm mirasçılar olarak belirlenir.
Mahkeme İnceleme Süreci
- Mahkeme, mirasın aynen paylaşılıp paylaşılamayacağını inceler.
- Eğer mal fiziksel olarak bölünebiliyorsa, mirasçılara aynen taksim edilir.
- Eğer bölünmesi mümkün değilse, malın satılarak bedelinin paylaştırılmasına karar verilir.
Satış ve Paylaşım Süreci
- Mahkeme, malın satılması yönünde karar verirse, satış açık artırma veya anlaşmalı satış yoluyla yapılır.
- Satıştan elde edilen gelir, mirasçılar arasında yasal paylarına göre bölüştürülür.
Ortaklığın Giderilmesi Davasında Karşılaşılan Sorunlar
Ortaklığın giderilmesi davaları genellikle uzun süren ve mirasçılar arasında ihtilaflara neden olan davalardır. En sık karşılaşılan sorunlar şunlardır:
-
Mirasçıların Uyuşmazlığı:
- Bazı mirasçılar, ortaklığın giderilmesine karşı çıkabilir veya süreci yavaşlatabilir.
-
Satışta Değer Kaybı:
- Mahkeme satışa karar verdiğinde, taşınmazlar genellikle rayiç değerinin altında satılabilir.
-
Mahkeme Sürecinin Uzunluğu:
- Ortaklığın giderilmesi davaları ortalama 1-3 yıl sürebilir ve taraflar için maliyetli olabilir.
-
Borçlu Miras Durumu:
- Eğer miras borç içeriyorsa, malvarlığı satışa çıkarıldığında elde edilen gelirin büyük kısmı borçlara gidebilir.
-
Tapu ve Vergi İşlemleri:
- Miras paylaşımı tamamlandığında, mirasçılar tapu devri ve veraset intikal vergisini ödemek zorundadır.
Ortaklığın Giderilmesi Davalarında Çözüm Önerileri
-
Mirasçılar Arasında Anlaşma Sağlanmalıdır:
- Mirasçılar, mahkeme sürecine gerek kalmadan aralarında anlaşmalı paylaşım yapmalıdır.
-
Arabuluculuk Mekanizması Kullanılmalıdır:
- Mahkemeye gitmeden önce taraflar arabulucu ile anlaşmaya varabilir.
-
Taşınmazın Değerinde Satılması İçin Alternatifler Düşünülmelidir:
- Mahkeme süreci beklenmeden taşınmazlar mirasçılar tarafından satılarak gelir paylaşılabilir.
-
Uzman Bir Avukattan Hukuki Destek Alınmalıdır:
- Dava sürecinin hızlı ilerleyebilmesi için miras hukuku konusunda uzman bir avukattan yardım alınmalıdır.
Sonuç
Mirastan kaynaklanan ortaklığın giderilmesi davaları, mirasçıların ortak mülkiyetlerini sona erdirmek için açtıkları davalardır. Mahkemeler, aynen taksim mümkünse bölüştürme, değilse satış yoluyla paylaşım kararı vermektedir. Ancak bu süreç, uzun sürebilen ve taraflar için maddi kayıplara neden olabilen bir süreçtir. Mirasçıların aralarında anlaşarak paylaşım yapması ve süreci hızlandırmak için profesyonel destek alması önerilmektedir.