Anonim Şirketlerde Şartlı sermaye artırımı, tahvil ve benzeri borçlanma araçları vasıtasıyla şirketten alacaklı olanların, şirketin ortaklarına dönüşmelerini amaçlayan, bu suretle şirkete sermaye sağlayan, dolayısıyla finansmana yardımcı olan ve çalışanlar için pay senedi çıkarılmasına imkan tanıyan bir uygulamadır. Ayrıca bu işlem ile, genel kurulun masraflı ve ağır işleyen formalitelerinden kaçınabilmek, anonim şirketin sermaye ihtiyacını hızlı bir şekilde çözebilmek, değiştirilebilir tahvil uygulamasını sorunsuz hale getirmek için bulunmuş olan bir sermaye artırım yöntemidir.
- Alım ve değiştirme hakkı sahiplerine verilecek olan pay senetlerinin temininde de önemli kolaylıklar sağlar. Anonim Şirketlerde Şarta Bağlı Sermaye Artırımı, ihtiyaca göre pay ihraç etmeyi mümkün kıldığı için anonim şirketin sürekli pay senedi hazır bulundurmasına gerek kalmaz.
- Şirketin alacaklısı durumunda olan tahvil veya diğer borçlanma senetlerinin sahiplerine, alacaklarına karşılık para yerine, pay senedi verilmektedir. Bu suretle yabancı sermaye öz sermayeye dönüştürülmektedir.
- Diğer işlevi ise çalışanların şirkete ortak olmasına imkan tanımasıdır. Bu yöntemle hem işçilerin maaşları için şirketten nakit çıkışı azalmış olur, hem de işçiler çalıştıkları şirkete ortak olarak karlılık, müşteri memnuniyeti gibi hususlara daha fazla önem verirler
- Şarta bağlı olan karar değil uygulama sürecidir. Genel kurul artırımına karar verdikten sonra yönetim kurulu yeni pay ve pay senetlerinin çıkarılmasına karar vermektedir. Alım ve değiştirme hakkı sahipleri de, esas sözleşme hükmüne dayanarak piyasa şartlarını uygun gördükleri anda, genel kurulun veya yönetim kurulunun onayına veya kararına bağlı olmaksızın haklarını kullanarak sermayeyi yavaş yavaş artırmaktadırlar.
Değiştirme veya alım hakkı yoluyla şirkette pay sahibi sıfatını kazanabilecek olan kişiler TTK m.463’de belirtilmiştir.
- Şirket veya topluluk şirketleri tarafından yeni çıkarılan, yani değiştirme hakkını içererek ihraç edilmiş bulunan tahvillerin ve benzeri borçlanma araçlarının alacaklıları;
- Şirket çalışanları.
Kısacası her şirket alacaklısına değil sadece yeni çıkarılacak tahvil veya benzeri borçlanma araçlarına sahip şirket veya topluluk şirketi alacaklısına bu hak tanınmıştır.
Şarta bağlı sermaye artırımında sermaye koyma borcu değiştirme haklarının kullanımında takas, alım hakkının kullanımında ise nakit ödeme yoluyla gerçekleşebilir. Yeni sermaye getirilmesi mümkün olmaz.
Şarta Bağlı Sermaye Artırımı Şartları
- Yapılacak ödemenin en azından iktisap edilen yeni payın itibari değerine eşit olması zorunludur. Ayrıca şartlı olarak artırılan sermayenin de toplam itibari değeri, sermaye yarısını geçmemelidir.
- Anonim Şirketlerde Şarta bağlı sermaye artırımının gerçekleşebilmesi için öncelikle esas sözleşmede bu sermaye artırımına yönelik bir dayanak hükmün bulunması gerekir. TTK m.456 buna ilişkin ayrıntılı düzenlemeyi içerir. Şartlı sermaye artırımına ilişkin düzenleme esas sözleşme değişikliği ile de olabilir veya şirket kurulurken esas sözleşmeye buna ilişkin hüküm eklemek suretiyle de olabilir. Alacaklı veya çalışanlara tanınan değiştirme veya alım hakkının diğer şartı ise mevcut pay sahiplerinin rüçhan hakkının kaldırılması ve bu hususun esas sözleşmeye yazılmalıdır.
Anonim Şirket Şarta Bağlı Sermaye Arttırılmasının Usulü
Şartlı sermaye artırımında sabit sistemde esas sermaye artırımında olduğu gibi sermaye artırımına genel kurul karar verir. Dolayısıyla, kayıtlı sermaye sisteminde olduğu gibi yönetim kuruluna yetki devri şartlı sermaye artırımında söz konusu değildir. Ancak genel kurulun bu artırım yöntemindeki bütün işlevi şartlı sermaye artırımına olanak veren esas sözleşme değişikliğini yapmaktan ibarettir. Her ne kadar artırım kararında yönetim kuruluna bir yetki devri söz konusu olmasa da, yönetim kurulunun işlemi yerine getirilebilmesi için bir uygulama kararı alması gerekir. Bu uygulama kararında ihraç edilecek pay senetlerinin, sayısı, türleri, alım ve değiştirme hakkı sahipleri ile çalışanların hangi süre içinde haklarını kullanabilecekleri, şartlı olarak artırılan sermayenin ulaşması gerekli olan en yüksek itibari değer, hangi nedenlerden dolayı sermaye artırımına ihtiyaç duyulduğu genel kurula bildirilir.
TTK’da şarta bağlı sermaye artırımının kabul edilebilmesi için gerekli özel bir toplantı ve karar nisabı aranmamıştır. Bu durumda esas sözleşme değişiklikleri için genel kural olan TTK m. 421 uygulama alanı bulacaktır. Bu hükme göre; kanunda veya esas sözleşmede aksine hüküm yoksa esas sözleşme değişikliği kararları, şirket sermayesinin en az yarısının temsil edildiği genel kurulda, toplantıda mevcut bulunan oyların çoğunluğu ile alınır. İlk toplantıda öngörülen toplantı nisabı elde edilemez ise en geç bir ay içinde ikinci bir toplantı yapılmalıdır. İkinci toplantı için gereken toplantı nisabı, şirket sermayesinin en az üçte birini temsil eden pay sahipleridir.