Ticaret, ekonomik faaliyetlerin can damarıdır ve günden güne karmaşıklaşan bu faaliyetler, hukuki düzenlemelerle şekillendirilir. Türk Ticaret Kanunu (TTK), 6102 sayılı kanun olarak Türkiye’deki ticari hayatın ana omurgasını oluşturur. Bu kanun, ticari işletmeler, ticari işler, şirketler, deniz ticareti ve kıymetli evrak gibi geniş bir yelpazede düzenlemeler getirir. Kanunun 4. maddesi ise, ticari davaların tanımı ve yargı yetkisine dair kritik öneme sahip bir düzenlemedir. Bu makalede, TTK’nın 4. maddesinin detaylarına, önemine ve ticari uyuşmazlıkların çözümündeki rolüne derinlemesine bir bakış sunulacaktır.
Türk Ticaret Kanunun 4. Maddesi
MADDE 4- (1) Her iki tarafın da ticari işletmesiyle ilgili hususlardan doğan hukuk davaları ve çekişmesiz yargı işleri ile tarafların tacir olup olmadıklarına bakılmaksızın;
a) Bu Kanunda,
b) Türk Medenî Kanununun, rehin karşılığında ödünç verme işi ile uğraşanlar hakkındaki 962 ilâ 969 uncu maddelerinde,
c) 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun malvarlığının veya işletmenin devralınması ile işletmelerin birleşmesi ve şekil değiştirmesi hakkındaki 202 ve 203, rekabet yasağına ilişkin 444 ve 447, yayın sözleşmesine dair 487 ilâ 501, kredi mektubu ve kredi emrini düzenleyen 515 ilâ 519, komisyon sözleşmesine ilişkin 532 ilâ 545, ticari temsilciler, ticari vekiller ve diğer tacir yardımcıları için öngörülmüş bulunan 547 ilâ 554, havale hakkındaki 555 ilâ 560, saklama sözleşmelerini düzenleyen 561 ilâ 580 inci maddelerinde,
d) Fikrî mülkiyet hukukuna dair mevzuatta,
e) Borsa, sergi, panayır ve pazarlar ile antrepo ve ticarete özgü diğer yerlere ilişkin özel hükümlerde,
f) Bankalara, diğer kredi kuruluşlarına, finansal kurumlara ve ödünç para verme işlerine ilişkin düzenlemelerde, öngörülen hususlardan doğan hukuk davaları ve çekişmesiz yargı işleri ticari dava ve ticari nitelikte çekişmesiz yargı işi sayılır. Ancak, herhangi bir ticari işletmeyi ilgilendirmeyen havale, vedia ve fikir ve sanat eserlerine ilişkin haklardan doğan davalar bundan istisnadır.
(2) (Değişik: 28/2/2018-7101/61 md.) Ticari davalarda da deliller ile bunların sunulması 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümlerine tabidir; miktar veya değeri bir milyon Türk lirasını geçmeyen ticari davalarda basit yargılama usulü uygulanır. (Ek cümle: 28/3/2023-7445/30 md.) Bu fıkrada belirtilen parasal sınır, 6100 sayılı Kanunun ek 1 inci maddesinin birinci fıkrasına göre artırılır.
Maddenin Kapsamı ve Önemi
Türk Ticaret Kanunu’nun 4. maddesi, ticari davalara ilişkin temel bir tanımlama yapar ve bu davalara bakacak mahkemelerin yetki alanını belirler. Maddenin amacı, ticari hayatta ortaya çıkan uyuşmazlıkların daha uzmanlaşmış bir yargı mercii tarafından çözülmesini sağlamaktır. Bu bağlamda, ticari davalarda yetki ayrımı yaparak, ticari hayatın dinamiklerine uygun bir yargılama sürecinin temelini atar.
Yetki ve Uygulama Alanı
Türk Ticaret Kanunun 4. Maddesi, bir yargı yetkisi maddesidir. Ticaret mahkemeleri, bu madde kapsamında tanımlanan ticari davalar için özel olarak yetkilendirilmiş mahkemelerdir. Eğer bir yerde ticaret mahkemesi mevcut değilse, ticari davalar Asliye Hukuk Mahkemeleri tarafından görülebilir. Bu düzenleme, ticari davaların uzmanlaşmış mahkemelerde, ticari hukukun özelliklerine ve gerekliliklerine uygun olarak yürütülmesine olanak tanır.
Ticari Davaların Tanımı
Ticari dava terimi, TTK ve ilgili mevzuatta belirtilen çeşitli iş ve işlemlerden kaynaklanan hukuki uyuşmazlıkları kapsar. Bu tanım, ticari hayatın geniş bir kesitini içerecek şekilde yapılmıştır ve ticaret hukukunun özgüllüğünü yansıtır. Ticari davalar; şirketler arası anlaşmazlıklar, ticari alacaklar, şirket birleşme ve devralmaları, fikri mülkiyet hakları gibi konuları içerebilir.
Sonuç ve Değerlendirme
Türk Ticaret Kanunu’nun 4. maddesi, Türkiye’de ticari uyuşmazlıkların çözümüne dair temel bir yasal çerçeve sunar. Ticari davaların tanımı ve bu davaların hangi mahkemeler tarafından görüleceğine dair düzenlemeler, ticari hayatın özgün ihtiyaçlarını karşılamak üzere tasarlanmıştır. Bu madde, ticari hukukun uygulanmasında merkezi bir role sahiptir ve ticari uyuşmazlıkların adil, etkin ve uzman bir yaklaşımla çözülmesini amaçlar.
TTK 4. Maddenin Sağladığı Faydalar
Türk Ticaret Kanunu’nun 4. maddesi, ticari davalara ilişkin yargı yetkisini düzenleyerek, ticari hayatın daha etkin, adil ve hızlı bir şekilde yürütülmesine katkıda bulunur. Bu madde ile getirilen düzenlemelerin sunduğu faydalar şunlardır:
- Uzmanlaşmış Yargılama: Ticari davalara bakacak mahkemelerin belirlenmesi, bu tür davalarda uzmanlaşmış yargıçların görev yapmasını sağlar. Bu durum, daha bilgili ve tecrübeli bir yargılama süreci sunarak, davalara daha adil ve doğru kararlar verilmesine olanak tanır.
- Hızlı Çözüm: Ticari hayatın dinamik ve hızlı yapısına uygun olarak, ticari davalarda kararların hızla verilmesi iş dünyası için büyük önem taşır. Uzman mahkemelerde davalara bakılması, yargılama süreçlerinin daha hızlı ilerlemesine ve ticari faaliyetlerin aksamadan devam etmesine yardımcı olur.
- Ticari Güvenin Artması: Ticari işlemlerde hukuki uyuşmazlıkların adil ve hızlı bir şekilde çözülmesi, iş dünyasındaki güveni artırır. Bu durum, yerli ve yabancı yatırımcıların Türkiye’deki ticari faaliyetlere olan ilgisini ve güvenini pekiştirir.
- Hukuki Belirsizliklerin Azalması: Ticari davalara ilişkin yargı yetkisinin net bir şekilde tanımlanması, hukuki belirsizlikleri azaltır. Bu, iş dünyasındaki aktörlerin hukuki riskleri daha iyi değerlendirmelerine ve kararlarını buna göre şekillendirmelerine olanak tanır.
- Ticari İlişkilerin Kolaylaştırılması: Ticari uyuşmazlıkların çözümünde belirgin bir yol haritasının olması, ticari ilişkilerin kolaylaştırılmasına katkı sağlar. İşletmeler, muhtemel hukuki sorunlarda nasıl bir süreç izleneceğini bilirler ve bu, iş yapma şekillerini daha etkin planlamalarını sağlar.
- Ticari Uyuşmazlıkların Özelleşmiş Bir Çerçevede Ele Alınması: Ticari davalarda özelleşmiş mahkemelerin ve hukuki prosedürlerin kullanılması, bu tür uyuşmazlıkların özel ihtiyaç ve karmaşıklıklarına uygun çözümler üretilmesine imkan tanır.
Türk Ticaret Kanunu’nun 4. maddesi, bu faydaları ile Türkiye’deki ticari hayatın daha sağlıklı ve etkin bir şekilde işlemesine katkı sağlayarak, iş dünyasının ve ekonominin gelişimine olumlu etkilerde bulunur.