İcra İflas Kanunu borçluların borçlarını ödeme noktasında önemli bir düzenleme yapmıştır; icra borcunun taksitle ödenmesi. Getirilen bu yenilik borçlunun lehine olan bir düzenlemedir. Borçlu borcunu ödemeyi taahhüt ederek ödemeyi taksitle yapma imkânına sahip olmuştur. Bu ödeme imkânı haciz işleminden önce gerçekleşebileceği gibi haciz işlemi sonrasında da mümkündür.
İcra İflas Kanunu m.111 borcun taksitle ödenmesine ilişkin hükümleri düzenlemektedir. Ancak bu hükme baktığımızda borcun haciz işleminden sonra ödenmesine ilişkin bilgiler içerdiği anlaşılmaktadır. Ancak İcra İflas Kanunu m.111/2 ve m.78’e göre hacizden öncede sözleşme yapılarak borçlunun borcunu taksitle ödemesine imkân tanındığını görebiliriz.
Hacizden Önce İcra Borcunun Taksitle Ödenmesi
Borçlu, icra takibi başladıktan sonra alacaklının alacağına yetecek miktarda malvarlığı değerinin haczedilmesinden önce alacaklıya borcunu ödeyeceği yönünde bir teklifte bulunması halinde taraflar arasında sözleşme yapılarak borcun sona erdirilmesi söz konusu olabilmektedir. Bu anlaşmayı borçlu ve alacaklı dilerse birlikte icra dairesine gelerek icra memuru huzurunda yapabilecekleri gibi yalnız borçlunun icra dairesine gelerek borcunu taksitle ödeme teklifinin alacaklıya iletilmesini sağlayabilir. İcra memuru bu teklifi alacaklıya ilettiği vakit alacaklı kabul edebileceği gibi reddetme imkânına sahiptir. Şayet kabul ederse artık borçlu sözleşmeye uygun olarak icra borcunun taksitle ödenmesi gerekmektedir. Bu noktada önem arz eden husus, yapılan sözleşmenin tüm borcu kapsayacak biçimde olması gerektiğidir.
Taraflar sözleşme ile borcu diledikleri kadar taksitlendirme imkânına sahiptirler. Belirlemiş oldukları süre boyunca haciz isteme süresi işlemeyecektir. Ancak kanun hakkın kötüye kullanımını engellemek adına sürelerin durmasına üst sınır getirmiştir. Buna göre taksit süresi, 10 yılı aşkın biçimde düzenlenecek olursa haciz isteme süreleri 10 yılın bitmesiyle tekrar işlemeye başlayacaktır. Bunun dışında sözleşme kapsamınca ilk taksitin peşin ödenip ödenmeyeceği hususunda diledikleri gibi belirleme yapma hakkına sahiptirler.
Hacizden Sonra Borcun Ödenmesi
İİK m.111 uyarınca borçlunun alacaklının alacağına yetecek miktarda malı haczedildikten sonra kanunun belirlediği diğer şartları taşıması halinde alacaklıya icra borcunun taksitle ödenmesi husunun belirtmesiyle birlikte alacaklı rızası aranmaksızın borcunu taksitle ödeme imkânı söz konusudur. Alacaklının kabul beyanına gerek duyulmamasından dolayı da burada “sözleşme” ifadesi kullanılmasına ihtiyaç duyulmamaktadır. Ancak haciz işlemi sonrasında tarafların dilerlerse kendi aralarında sözleşme oluşturarak taksitle ödenme imkânına sahip olabildiklerini de söylemek gerekir. Zira kanunun aradığı şartlar taşınmıyorsa alacaklı kabulü olmaksızın taksitlendirilmesine olanak yoktur.
İcra İflas Kanunu m.111 uyarınca borçlunun hacizden sonra taksitle ödemesi noktasındaki talebinin kabulü bir takım şartlara bağlanmıştır;
- Ödeme talebinin en geç alacaklının satış talebine kadar yapılması gerekmektedir.
- Borçlunun haczedilen malvarlığı değerinin en az borcu karşılayacak tutarda olması gerekmektedir.
- İlk taksit ödemesi teklif verildiği an peşinen yapılmalıdır.
- Toplam taksit miktarının 4’ü geçmemesi gerekmektedir.
- Her taksit miktarının borcun 1/4’ü oranında olması gerekmektedir. Ancak bu şartın son taksit için aranması gerekmemektedir.
Borçlu hacizden önce veya sonra icra borcunun taksitle ödenmesi noktasında bir taahhüt altına girmişse artık bu taahhüde uymakla yükümlüdür. Uyulmaması halinde bazı yaptırımlarla karşı karşıya kalma ihtimaline sahip olacaktır. Bunlardan ilki, ödemelerden birinin ödenmemesi ihtimali halinde geriye kalan tüm borç muaccel hale gelecektir. Diğer bir sonucu, duran sürelerin hepsi işlemeye devam edecektir. Yaptırımı diğerlerine nazaran daha ağır olan diğer bir sonuç ise, İİK m.340 uyarınca alacaklının talebi üzerine borçlu 3 aya kadar hapisle tazyik cezasına çarptırılır. Şayet borçlu hapis tatbikine başlandıktan sonra borcun tamamını veya o tarihe kadar ödemesi gereken tutarı öderse tahliye edilebilir, tahliye sonucu yeniden ödememesi söz konusu olursa tazyik hapsine yeniden karar verilebilir.