Şirketler yaptıkları ticari faaliyetlerden dolayı borçlandıkları gibi müşteri yada diğer 3. kişilerden hak ve alacakları da doğmaktadır. Alacakların zamanında tahsil edilmesi borçların ödenmesinde etkili olduğundan gerek tedarikçileri ve kamuoyundaki ticari itibarın, gerekse de kredi yada çek borçlarının zamanında ödenmesinde dolayı bankalar nezdindeki itibarın artmasına neden olacaktır. Şirketlerin alacaklarından bahsetmek gerekirse;
Faturadan Kaynaklı Alacaklar
Faturadan kaynaklı alacaklar, şirketlerin ürün yada hizmet satışı sonrası müşteriye düzenlediği faturadan kaynaklı alacağıdır. Ülkemizde yazılı kanunların yanı sıra gündelik hayatta örf ve adetlerden ortaya çıkmış sözlü uygulamalara da mahkemeler riayet etmektedir. Her ne kadar T.T.K.nunda kapalı faturaya yer verilmese de Ticari Örf gereği kapalı, yani tutarlar ve ürünler yazıldıktan sonra yazıların altı çizilip kaşe imza yapılması halinde fatura kapalı kabul edilmekte ve ödendiği varsayılmaktadır. Ödenmediğinin ispatı ise alacaklı şirkete ait olup kendisinin ve borçlunun ticari defterleri, banka kayıtları v.s. ile alacağın ödenmediğini ispatlaması gerekmektedir. Açık fatura ise kaşenin faturanın üst kısmına basılıp imza edilmesiyle düzenlenir. Açık faturanın ticari örf ve adetlerde ödenmediği varsayılır.
Diğer önemli bir husus ta faturanın teslimi yada tebliğidir. Fatura karşı tarafa imza ile teslim edilebileceği gibi posta, mail yada noter kanalı ile ispatı kendinde olacak şekilde tebliğ edilebilir. Bu şekilde karşı tarafına faturaya itirazı için T.T.K 21/2 md. göre 8 günlük itiraz süresi başlar. İtiraz olmadığı taktirde fatura kesinleşir. Fatura alacağına ilişkin yapılan yargılamaların bir çoğu faturanın usulüne uygun düzenlenmeyip tebliğ edilmemesinden ve dolayısıyla karşı tarafın faturayı ticari defterlerine işlememesinden dolayı reddedilmektedir. Usulüne uygun olarak açık şekilde düzenlenen, ticari defterlere işlenen ve tebliğ edilen faturaların tahsili icra takibine başvurulabilir.
Kambiyo (Çek, Senet) Alacaklarının Tahsili
T.T.K nunda Kambiyo olarak nitelendirilen Çek ve Senetler ticari hayatta sıkça kullanılmaktadır. Ticari Şirketler alacak ve borçlarından dolayı çek ve senet düzenledikleri gibi kendi ellerinde bulunan müşteri çek ve senetlerini de ciro edebilirler. Kambiyo olarak nitelendirilen bu belgelerin tahsili çoğu zaman banka kanalı ile sağlanmaktadır. Kambiyo evraklarını icra takibi ise fatura ve diğer cari alacaklara göre çok daha kolaydır. İtiraz yolları kısıtlı olup ticari hayatta şirketler arasında daha çok tercih edilmektedir.
Cari Alacaklar
Cari Alacaklar, usun süreli olarak çalışan şirketler aralarında sürekli mal yada hizmet alımı yaparak fatura yada kambiyo evrakı düzenlerler. Ancak işin sürekli olmasından dolayı bazen önceki faturaların yada biriken borçların kısmen ödenmesinden dolayı cari bir alacak oluşur. Örneğin A şirketi B şirketine mal satışı yapmaktadır. yıl içinde bir çok kez fatura düzenlenmiş ve toplamda B şirketinin fatura tutarından daha az ödeme yaptığı görülmüştür. Burada çeşitli nedenlerle iadeler yapılmış ve iade faturaları da düzenlenmiştir. Hesap sonun bakıldığında oluşan Cari Alacağın şirketler arasındaki fatura ve iade faturaları hesaplanıp yapılan ödeme tutarı karşılamıyorsa bu sebeple A şirketi B şirketini ihtar ederek cevap vermesi istenir. Eğer B şirketi cevap vermez yada verdiği cevabın kabulü mümkün olmaz ise cari alacağın tahsili için icra takibi yoluna başvurulabilir.
Verilen Borçlar
Şirketler alacakları karar ile 3. kişilere borç verebilirler. Verilen borçlar ticari defterlere işlendiği taktirde ve borcun banka yoluyla verilerek açıklamaya borç yazılması halinde ispatı kolaylaşacaktır. Ancak borcun ne zaman ödeneceğine ilişkin bir tarihin belirlenmesi ve ispatı şarttır.
Sözleşmelerden Kaynaklı Alacaklar
Şirketler yaptıracakları bir iş için sözleşme yaparlar. Eğer karşı tarafın sözleşmeye uymaması halinde sözleşmede belirtilen cezai şart yada tazminat bedelleri de şirketin alacaklarındandır. Bu şekilde oluşan alacakların da gerekli ihtarlar yapılmasına rağmen ödenmemesi halinde icra yada dava yolu ile tahsili mümkündür.